VIŠE OD
ISTINE: KADIJEVIĆ O KADIJEVIĆU
Knjiga razgovora sa Đorđem
Kadijevićem
Autor: Dejan Ognjanović
Izdavač: Orfelin,
Novi Sad, 2017
Uz pomoć FCS-a,
i fondova za kulturu grada Novog Sada i pokrajine
Vojvodine
VIŠE OD ISTINE: KADIJEVIĆ O KADIJEVIĆU je knjiga razgovora sa
rediteljem Đorđem Kadijevićem koje je vodio i priredio Dejan Ognjanović.
Razgovori sa ovim velikanom
srpskog filma pokrivaju njegov celokupan opus, i to hronološki, od filma Praznik
(1967) pa do, za sada, poslednjeg – dokumentarnog TV filma Tito i umetnost (2014)
iz serijala „Titova soba tajni“.
Knjiga sa podjednakom pažnjom govori i o TV projektima Đorđa Kadijevića:
serijalima „Fantastika“ i „Beogradske priče“, kao i o velikoj TV seriji „Vuk
Karadžić“.
U otvorenom i iscrpnom
razgovoru Kadijević minuciozno izlaže osnove svog svetonazora i svoje filmske
poetike: govoreći o sebi i formativnim događajima svoje biografije on govori i
o ključnim dešavanjima u Srbiji od II svetskog rata naovamo i pretvara se u
pronicljivog svedoka jednog vremena. Kao autor čija su dela često bila
posvećena istorijskoj tematici, Kadijević govori o svom odnosu prema vremenu,
istoriji, prolaznosti i večnosti – ali i o svom odnosu prema srpskom narodu i
njegovom mestu u istorijskim procesima.
Osvrćući se na uslove u
kojima su njegovi filmovi nastajali, Kadijević govori i o svojim saradnicima –
pre svega o svom stalnom direktoru fotografije, Aleksandru Petkoviću – Petku,
ali i o najvećim glumcima srpskog filma s kojima je sarađivao, kao što su: Slobodan Perović, Pavle Vujisić, Aleksandar
Berček, Miki Manojlović, i drugi. Kadijević otvoreno govori o brojnim
kulturnim poslenicima nekadašnje srpske kinematografije i Televizije Beograd,
uključujući i svoje kolege, reditelje, i tako upotpunjuje sliku uslova u kojima
su filmovi nastajali u vreme SFRJ, i u vreme posle njega, sve do današnjih
dana.
Lucidni
i intelektualno potkovani Kadijevićev um suvereno se kreće kroz kulturu i
umetnost svih epoha, a posebno XX veka, povlačeći brojne paralele sa
filozofijom, politikom, istorijom i drugim oblastima. Njegov smisao za humor i
ironiju daje posebnu draž i bogatstvo ovoj knjizi.
Razgovori
su potkrepljeni uvodom autora,
Dejana Ognjanovića; kratkim podacima o
zapletu i ekipi svakog pojedinog filma ili serije; nužnim komentarima i objašnjenjima u
fusnotama; bogatim i ekskluzivnim
fotografskim materijalom iz Kadijevićeve lične fototeke, kao i iz arhive
RTS-a.
Rezultat razgovora Dejana
Ognjanovića i Đorđa Kadijevića, zabeležen u ovom rukopisu, mnogo je više od
puke knjige intervjua: ovo je temeljita autopoetička studija, utemeljena i
faktografski i teorijski, i obogaćena obiljem ekskluzivnih fotografija koje dodatno
doprinose njenom statusu prvorazrednog dokumenta kakav je nužno potreban našoj
kulturi.
Autor ove knjige, Dejan
Ognjanović, svojim ranijim knjigama već se bavio skrajnutim vrednostima srpskog
filma, npr. u zborniku Novi
kadrovi: skrajnute vrednosti srpskog filma, koju je
ko-priredio (Clio, Beograd, 2008) i gde je već objavio jedan studiozan esej o
Kadijevićevom Prazniku. Takođe, u
knjizi U brdima, horori:srpski film strave (NKC, Niš, 2007) temeljito je analizirao
Kadijevićeve filmove fantastike i strave, a nizom tribina i autorskih večeri na
kojima je učestvovao zajedno sa Kadijevićem dokazao se kao jedan od najboljih
poznavalaca njegovog filmskog rada.
*
VIŠE OD ISTINE: KADIJEVIĆ O
KADIJEVIĆU, knjiga iscrpnih i nadahnjujućih razgovora sa pionirom srpskog filma
fantastike i strave, Đorđem Kadijevićem,
bogato je ilustrovana sa oko 225 (da
– dve stotine dvadeset i pet!) ekskluzivnih,
uglavnom nikad viđenih fotografija iz njegovih filmova i sa njihovih snimanja, i
ima 496 strana B5 formata, u tvrdom
povezu, sa srebrotiskom...
Evo sadržaja knjige:
Na nju se možete ODMAH
pretplatiti. Pretplata traje do 20. maja.
Pretplatna cena je 1.900 din, a u knjižarama će biti
oko 2.400.
Ako odlučite da smesta, po
najpovoljnijim uslovima, sebi rezervišete ovu knjigu, evo šta treba da uradite.
Novac (1.900 dinara) treba
uplatiti na račun Orfelina (Kosovska 23, Novi Sad): ProCredit
Bank 220-73108-85, a svrha uplate je: Pretplata na Kadijevića.
Potom treba poslati mejl na orfelinns@gmail.com sa podacima: ime i prezime, tačna
adresa i broj mobilnog. Isporuka knjiga je odmah po izlasku iz štampe, sredinom
maja.
Uzgred, podsećam vas da je Orfelin pre pola godine objavio i Kadijevićev mračni roman BOŽIJA VOLJA koji još uvek možete naručiti od ovog izdavača.
Uzgred, podsećam vas da je Orfelin pre pola godine objavio i Kadijevićev mračni roman BOŽIJA VOLJA koji još uvek možete naručiti od ovog izdavača.
Takođe vam skrećem pažnju,
odnosno podsećam, da tokom maja izlaze još dve nove knjige Orfelina: VELIKI
BOG PAN – Artura Makena (klikni
za detalje!) i Priče o čudnovatom
– Ransoma Rigsa.
Za one koji odluče da kupe sve tri knjige – poseban
popust.
Umesto 3.700, sve tri knjige možete dobiti za 3.500 (poštarina je uračunata u cenu). Ako se odlučite za ovu
opciju, sve je isto kao gore u uputstvima, samo što uplaćujete 3.500 i naznačite Za
majske knjige.
Koricu
i unutrašnjost knjige grafički je dizajnirao David Tankosić a fotografije u Kadijevićevom stanu koje vidite u
ovom postu (a neke su i u knjizi) načinio je Dušan Mladenović. Obojici zahvaljujem na odlično obavljenom poslu.
Evo više detalja o ovoj po
svemu spektakularnoj knjizi.
Kratak opis:
Jedan od najznačajnijih
srpskih filmskih i TV reditelja, Đorđe Kadijević, govori iscrpno, otvoreno i
stručno o svom filmskom opusu, svojoj estetici i poetici, o svom vremenu. Razgovori u ovoj knjizi hronološki su
organizovani tako da prikazuju rađanje i razvoj Kadijevićevih poetskih principa
od Praznika (1967) do Titove sobe tajni (2014).
Cilj projekta:
Predstaviti ličnost, misao
i delo jednog od najznačajnijih aktera jugoslovenske i srpske kulturne scene,
istaknutog reditelja i istoričara umetnosti, Đorđa Kadijevića i omogućiti
re-evaluaciju njegovog opusa.
Ciljna grupa:
Stručna, ali i najšira
javnost: istoričari umetnosti, filmski radnici, studenti filma i umetnosti,
filmofili, svi koji se profesionalno ili amaterski bave filmom i zanimaju za
ovaj umetnički medij.
Forma knjige (intervju)
čini tekst dinamičnim, jasnim i razumljivim široj čitalačkoj publici, bez
obzira što se teme razgovora dotiču najdubljih pitanja umetničkog stvaranja i
života uopšte.
Očekivani rezultati:
A) Otkriti najširim
krugovima domaće javnosti prvorazredno značajan a malo poznat i slabo istražen
opus velikog umetnika i mislioca.
B) Re-evaluacija opusa
velikog reditelja, ali i kinematografije koje je bio deo, kao i vrednosti
televizijskog autorskog stvaralaštva, i uopšte jednog blisko prošlog vremena
čije su teme i dileme i danas aktuelni.
C) Čitav niz podataka i
uvida ove knjige doprineće boljem razumevanju nekih od najplodnijih faza u
domaćoj istoriji kulture i umetnosti („Crni talas“, autorski TV filmovi,
rađanje žanra fantastike i horora kod nas...).
Evo kako počinju moje
Uvodne napomene
1. Van šablona
Đorđe Kadijević u našoj
kulturi ima neobičan status, definisan dihotomijama koje su i odredile njegovu
specifičnost: istovremeno intelektualac i „filmadžija“; istoričar umetnosti i
reditelj; režiser za bioskop ali i za televiziju; autor žanrovskih ali i
nežanrovskih filmova... Kolumnista vodećeg nedeljnika NIN (na likovne teme) i
filmološka nepoznanica sa skrajnutim statusom u domaćim filmskim leksikonima i
enciklopedijama... Slavan, i u senci; svima znan i – nepoznat...
Ovime se ne iscrpljuju
dihotomije vezane za njegov opus (tačnije, za dve njegove „paralelne
profesije“, kako ih sam naziva), ali već i navedeni parovi suprotnosti dovoljni
su da nagoveste jednu nesvakidašnju i potencijalno kontroverznu pojavu.
*
Kadijević
se odupire definisanju i uklapanju u ma koju kategoriju: on je, kao stvaralac,
etabliran, a opet – uvek i svuda stranac, gotovo autsajder. Među rediteljima
bio je posmatran sa zazorom, kao došljak iz drugog sveta – kao intelektualac, odnosno „likovni kritičar
koji pokušava da režira“. Među likovnim umetnicima i kritičarima posmatran je,
sa čuđenjem, kao reditelj koji, umesto da tematizuje njih i njima slične, snima
filmove o običnim ljudima u ruralnoj sredini. Među bioskopskim rediteljima
retko se pominje jer ga smatraju prevashodno televizijskim autorom. Na
televiziji, stalno zaposlene „kolege iz radnog odnosa“ gledale su ga kao uljeza
iz sveta bioskopa koji remeti njihova ustaljena pravila snimanja. Iako inicijalno
stigmatizovan kao „crnotalasovac“ zbog svoja prva dva igrana filma, slabo se
uklapa u šablon te grupacije reditelja i retko se, a i tada sasvim uzgred i
ovlaš, nalazi u napisima o „Crnom talasu“. Kao pionir horora u našoj
kinematografiji stekao je određeno priznanje, sa zakašnjenjem od više decenija,
ali i ono je uglavnom ostalo u sferi „kulta“ – marginalnih publikacija i
minornih festivala... Povremeno se poneko u štampi ili na internetu doseti Leptirice pa sroči prigodan tekst,
uglavnom zasnovan na prepričavanju, nostalgiji i opštim mestima, računajući na
prepoznatljivost i popularnost ovog naslova, ali ozbiljnih kritičkih napisa o
tom i drugim Kadijevićevim filmovima ima vrlo malo...
A kad
se ispod svega podvuče crta, glavni (mada ne jedini) krivac za ovakvu situaciju
upravo je sâm Kadijević. Njegova nezainteresovanost za samoreklamiranje, za
klike i tabore, za centre moći, kao i njegova umetnička, poetička neuklopivost
u vladajuće paradigme domaćeg filma i svesni, snažni zazor od bilo kakve
etikete, bilo kakvog pripadanja i svojatanja, u korenu su jednog skoro
unikatnog statusa: da bude istovremeno svima znan, a opet, suštinski nepoznat i
neprepoznat. I tako, već decenijama...
* * *
A evo
šta su u svojim recenzijama o ovoj knjizi kazala dva istaknuta domaća
poznavaoca i stvaraoca.
Aleksandar
Erdeljanović
Upravnik
Arhiva Jugoslovenske Kinoteke
Đorđe Kadijević je režiser čiji je rad višestruko
obeležio našu kinematografiju, pre svega filmovima Praznik (1967) i Pohod
(1968), ali je podjednak doprinos dao i njegov snažan autorski rad na
televiziji, gde je proizveo neke od najzapaženijih TV filmova, kao što su Leptirica i Karađorđeva smrt, i neprevaziđenu TV seriju Vuk Karadžić.
Ovaj
autor se sa velikim uspehom oprobao u različitim žanrovima (ratni film,
istorijski, horor...), često na pionirski način smelo tretirajući tematiku koju
je malo ko smeo da takne (npr. fenomen kontrarevolucije, ili I svetski rat) ili
žanrove kojima se niko do tada kod nas nije bavio (fantastika i horor).
U
knjizi Više od istine: Kadijević o Kadijeviću ovaj umetnik govori
otvoreno, iscrpno i lucidno o svojim filmovima sa dubinom i prodornošću kakvi
do sada nisu bili viđeni i koji bacaju novo svetlo na njegov opus – ali i na
vreme u kojem je stvarao, tako da ovo nije samo knjiga o jednom umetniku, već i
o jednom vremenu i jednom narodu. Njegove meditacije o užasima II svetskog
rata, o filozofiji egzistencijalizma, o istočnom i zapadnom poimanju horora, o
katoličkom i pravoslavnom shvatanju Đavola, o turbulentnoj istoriji Srbije i
Jugoslavije – zapravo služe istoj svrsi: da upotpune i novim slojevima obogate
sliku o iskustvu, misli i viziji koji stoje iza njegovog dela.
*
Miloš
Radivojević
filmski
reditelj
Rukopis knjige „Više od istine: Kadijević o
Kadijeviću“ predstavlja dragocen, a slobodno bi se moglo reći fundamentalan
doprinos boljem razumevanju i re-evaluaciji opusa jednog od naših
najznačajnijih reditelja, Đorđa Kadijevića.
Ovaj
autor, kako to Dejan Ognjanović u uvodu ističe, u našoj kulturi ima neobičan
status, definisan dihotomijama: istovremeno intelektualac i filmadžija;
istoričar umetnosti i reditelj; režiser i za bioskop i za televiziju, i
žanrovski i nežanrovski... Kolumnista vodećeg nedeljnika NIN i filmološka
nepoznanica sa skrajnutim statusom u domaćim filmskim leksikonima i
enciklopedijama...
Stručno vođeni razgovori u
ovoj knjizi umešno su, hronološki organizovani tako da prikazuju rađanje i
razvoj Kadijevićevih poetskih principa. Bogatstvo uvida koje ova knjiga nudi
relevantno je ne samo za bolje razumevanje ovog značajnog stvaraoca, nego i za
vreme koje je svojim dugim životom obeležio, od svedočanstava koja počinju II
svetskim ratom, pa preko doba Titove Jugoslavije kada je stvorio svoja
najznačajnija dela, pa sve do našeg „tranzicionog“ doba.
Tekst ove knjige otkriva
Kadijevića kao usamljenog, gordog pojedinca koji ne pripada konstituisanom
načinu mišljenja, već je autentična pojava koja uistinu jeste delovala razorno
ali nadgrađujuće na kulturu, remeteći kolotečinu i donoseći nešto smelo, svoje,
originalno, dotad neviđeno a suštinski značajno za istu tu kulturu, bez obzira
na to koliko je ova bila (ne)sposobna da to prepozna i valorizuje.
Kao takva, ova knjiga je od
prvorazrednog značaja za ovu kulturu i zaslužuje najtopliju preporuku za
objavljivanje.
*
Ova knjiga objavljena je
bez ikakve pomoći Ministarstva kulture Republike Srbije. Na konkursu za
izdavačke projekte od nacionalnog značaja za 2016. godinu ona NIJE dobila
nikakva sredstva; vajna komisija je procenila da je četrdesetak drugih knjiga te
godine bilo značajnije za nacionalnu kulturu od ove knjige razgovora s jednim
od najznačajnijih filmskih stvaralaca i uopšte intelektualaca koje su ova i
njoj prethodeće zemlje imale. Na svu sreću, malo i uz pomoć gorepomenutih, ali
pre svega zahvaljujući Orfelinu koji je prepoznao vrednost ovog rukopisa,
knjiga će se uskoro najzad naći pred čitaocima!
Kao što ja to uvek ponekad
kažem: kad Kadijević govori, pametni vade beležnicu i zapisuju!