Čast mi je i zadovoljstvo što sam deo jednog izuzetno vrednog projekta: naime, u Crnoj Gori je upravo izašao prvi broj (dvobroj) časopisa za fantastiku u književnosti ATHANATIK, koji je više nego regionalni, bez preterivanja može se reći - svetski (po uredništvu i učesnicima). U ovom broju možete čitati moj rad „Problemi poetike Stivena Kinga“.
Ovo izdanje u ex-Yu, koliko znam, jedinog parnjaka po koncepciji i ozbiljnosti pristupa ima u KNJIŽEVNOJ FANTASTICI, almanahu-godišnjaku koji izdaje Kontrast a uređuju Dragoljub Igrošanac i dr Mladen Jakovljević.
Neke razlike, na prvi pogled: ATHANATIK je velikog formata (A4), pa na svojih 250 strana zapravo ima sadržaja kao uobičajena knjiga od 500. Veći je naglasak na akademskom izučavanju fantastike, sa mnogo više uglednih akademika u sadržaju. Ima zaseban deo posvećen ilustraciji. Ima i filmske prikaze (epohalni MAD DOG ocrnjen, makedonska arty drama YOU WON’T BE ALONE prehvaljena).
Zbog drugih obaveza (dve Orfelinke se spremaju istovremeno, plus dve Crne Mačke, plus jedno Gluvo Doba!) nisam stigao da ovo u celosti pročitam, ali sam časopis obdareno prelistao, dijagonalno pregledao, skenirao, i ponešto malo i čitnuo, i mogu reći i potpisati da se radi o veoma vrednom, kvalitetnom odabiru kritičkih (non-fiction) tekstova, dok što se tiče proze – to ću moći da procenim tek kad u nju zaronim.
Evo više podataka o ovom izdanju: vest pozajmljujem sa nenadmašnog sajta Art-Anima.
Podgorička izdavačka kuća Ouroboros nedavno je objavila prvi broj časopisa za fantastiku u književnosti i umetnosti Athanatik, iza koga kao inicijator i glavni i odgovorni urednik stoji dr Marijana Terić. Časopis je podržan od strane Ministarstva kulture i medija Crne Gore, a planirano je da izlazi dva puta godišnje.
Redakciju čine eminentna imena regionalne scene fantastike: Zoran Živković, Sava Damjanov, Pavao Pavličić, Dejan Ajdačić, Adnadin Jašarević, Budimir Aleksić, Vlada Urošević, Lidija Kapuševska-Drakulevska, Goran Tribuson i u svojstvu stručnog saradnika Natalija Đaletić.
Časopis Athanatik omogućava čitaocima sveobuhvatno i celovito sagledavanje fenomena fantastike, pristupajući toj vrsti književnosti iz različitih aspekata i predstavlja značajan doprinos teorijskom promišljanju žanra, ali i značajan doprinos međunarodnoj afirmaciji crnogorske fantastične književnosti i umetnosti.
Sadržaj je podeljen na zasebne celine posvećene prozi, kritici, esejistici, intervjuima, likovnoj umetnosti, stripu i filmu, a pored najpoznatijih regionalnih stvaralaca fantastične književnosti, mesto u časopisu su dobili i mladi talentovani umetnici.
Kako bi bio pristupačniji širem čitalaštvu, pored tekstova usko vezanih za žanr, časopis donosi i tekstove koji se tematikom graniče s pojmom fantastike; radove koji sadrže bajkovni segment narodnog stvaralaštva ili prelazne oblike od narodnih legendi ka individualnim umetničkim ostvarenjima; manje poznata dela fantastike iz drugih književnosti, kao i dela od kulturno-istorijskog značaja za Crnu Goru, poput „Legende o Vladimiru“.
Autor naslovnice je grafički dizajner Ivan Cakić.
Prvi broj Athanatika na 246 strana donosi sledeće tekstove:
RIJEČ UREDNIKA
REDAKCIJA ČASOPISA
PROZA
Legenda o Svetom Vladimiru – Pop Dukljanin
Posljednji zmaj [ili posljednja zmajomansa] – Adnadin Jašarević
Beleg – Ranko Krstajić
Voljeti vuka – Milisav Popović
Dubrovnik – Desislavino izgnanstvo – Miraš Martinović
Legenda o Kosačama – Adrijan Sarajlija
Razgovor – Tamara Lujak
DNK Hana mutna reka ludilo – Veselin Mišnjić
Priča – Damir Karakaš
Čelik od Jadrana – Dušan Jabučanin
Ničija zemlja – Filip David
Čuvaj se, čuvana Tetraktis – Vjera Banićević
Drevni – Alma Zornić
Boranya – Mirko Grdinić
Neka lica ovih priča – Božidar Zejak
Sloboda se kaže glad – Goran Skrobonja
Dušegupka – Tihomir Jovanović
Iznad Morače lebdela je izmaglica – Dragana Kršenković Brković
Vremenski putnik – Tatjana Milivojčević
IZ UGLA NAUKE I KRITIKE
Odnos: Fantastika – nadrealizam, približavanja i udaljavanja – prof. dr Vlada Urošević
Romaneskna trilogija Čeda Vukovića za djecu – preplet čudesnog, fantastičnog i naučnofantastičnog – prof. dr Budimir Aleksić
Njegoš kao pripovedač: Luča mikrokozma – prof. dr Sava Damjanov
Problemi poetike Stivena Kinga – dr Dejan Ognjanović
Tišina kao oblik samospoznaje na Hamzinom putu istine – dr Marijana Terić
Heroj kakav nam je i potreban – Nenad Gajić
PREVODI
O drugoj trilogiji Zemljomorja U. K. Legvin i saznanjima koje ona pruža: Komentar (2006)* – prof. dr Darko Suvin
Noćne čari fantastike – prof. dr Lidija Kapuševska-Drakulevska
INTERVJU
Goran Tribuson – Mnogo sam puta djelovao poput kakvog šizofrenog pisca
Božidar Zejak – Pisac magičnog realizma ili realistične magije
Likovna umjetnost
Tajna čojku čovjek je najviša (Petar Petrović Njegoš) – Ljiljana Zeković
digitalne ilustracije Ivan Cakić
STRIP
Učio sam čitati Dikana – Adnadin Jašarević
Fantastika Šeste Avenije – dr Luka Rakojević
Ilustracije i crteži autora stripa Luke Cakića
Stvaranje Filozofsona i Filozofine – Adnadin Jašarević
FILMSKE KRITIKE
Mad God – Mario Radišić
You Won’t Be Alone – Mario Radišić
IN MEMORIAM
Povodom desetogodišnjice smrti Reja Bredberija – Marijana Terić
Hronika o biblioteci kao krvotoku čovječanstva – Adnadin Jašarević
*
Za sve one koji su zainteresovani za kupovinu prvog časopisa za fantastiku u književnosti i umjetnosti "Athanatik" mogu se obratiti izdavaču Ouroboros - Izdavačka kuća na kontakt telefone: 068 533 695 i 068 042 722 ili putem imejl adrese: ouroboroscrnagora@gmail.com / marijana.athanatik@yahoo.com
Moguća dostava za sve zemlje regiona.
*
A kad smo već kod toga, da skrenem pažnju i na studiju crnogorske teoretičarke književnosti Marijane Terić, urednice ovog časopisa (prva Crnogorka koja je doktorirala iz oblasti fantastičke književnosti), koja bi mogla/morala da zanima i čitaoce ovog bloga, Putevima beskraja – Recepcija jugoslovenske fantastičke proze.
Radi se o njenoj prerađenoj doktorskoj disertaciji, u kojoj se bavila komparativnom analizom jugoslovenskih stvaralaca te napravila paralelu sa hispanoameričkom literaturom.
„Doktorska disertacija, u prvom dijelu, bavi se naučnim sagledavanjem i teorijskim određenjem fantastike. Na konkretnim literarnim ostvarenjima biram autore od svake od nacionalne književnosti s prostora bivše Jugoslavije te analiziram fantastičku prozu autora koji su stvarali pod uticajem Borhesa. Ali, ne samo pod uticajem Borhesa, nego i pod uticajem evropske i svetske literarne produkcije“, istakla je Terić.
Objavljeno izdanje monografije Putevi beskraja, namenjeno crnogorskoj čitalačkoj publici, štampano je kao autorsko izdanje uz podršku Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta Crne Gore. Izdanje namenjeno čitalaštvu u Srbiji biće objavljeno uskoro pod etiketom beogradske izdavačke kuće Alma.
Studija Putevi beskraja tretira fantastiku u delima najznačajnijih jugoslovenskih pisaca druge polovine 20. veka. Reč je o prerađenoj doktorskoj disertaciji na temu „Recepcija fantastike u jugoslovenskim književnostima (1945-1990)“ odbranjenoj na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Novom Sadu pod mentorstvom prof. dr Save Damjanova i članova komisije, dr Bojana Jovića i prof. dr Željka Milanovića.
Knjiga predstavlja istraživački projekat koji implicira komparativno izučavanje fantastičke literature u srpskoj, hrvatskoj, crnogorskoj, bosanskohercegovačkoj i makedonskoj književnosti, odnosno književnostima na prostoru bivše Jugoslavije sa izuzetkom slovenačke.
Budući da je reč o književnostima srodnih jezika koje su delile prostornu povezanost i kulturnu istoriju, izbor književnih dela koja pripadaju fenomenu fantastike vezan je za autore sličnih poetičkih težnji. Odabrana dela se u monografiji posmatraju kroz prizmu savremenih teorijskih paradigmi i analiziraju u interkulturalnom kontekstu evropskog, ali i svetskog književnog kruga.
Studija komparativnim pristupom ukazuje na recepciju fantastike u jugoslovenskim književnostima identifikujući brojne inovacijske impulse nastale pod uticajem svetske literature, koji pokreću inovativna strukturna rešenja nepoznata jugoslovenskom čitalaštvu tog perioda.
Recenzent, Željko Milanović, vanredni profesor na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu, ističe da monografija Putevi beskraja pruža originalan naučni doprinos koji je važno prezentovati većem broju čitalaca. Toj proceni pridružuje se i prof. dr Zoran Živković ističući važnost studije Marijane Terić:
„Autorka se latila hvale vrednog poduhvata da osvetli jedno još nedovoljno proučeno područje kulture na ovim prostorima iz druge polovine dvadesetog veka – stasavanje fantastičke proze. Tek je u naše vreme postalo belodano da se na tom polju u pomenutom razdoblju odigrala svojevrsna revolucija – jedna književna vrsta uznapredovala je od marginalnog paraliterarnog žanra do matice visoke književnosti. Marijana Terić izvrsno je uočila i predočila ovo sazrevanje fantastike uopšte, a napose naučne fantastike, kojima danas više niko u akademskom svetu ne poriče samosvojnu vrednost“, kaže Živković.
Marijana Terić (1986, Nikšić) diplomirala je na Filozofskom fakultetu u Nikšiću – Odsjek za srpski jezik i južnoslovenske književnosti. Na istom fakultetu magistrirala je 2013. godine, stekavši time zvanje magistra nauke o književnosti. Doktor je društveno-humanističkih nauka (filološke nauke) na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Novom Sadu. Objavljuje radove za više stručnih i naučnih časopisa za književnost. Autorka je monografije Unutrašnja strana vremena (Fakultet za crnogorski jezik i književnost, Cetinje, 2016), Književne opservacije (2021) i „Putevima beskraja – Recepcija jugoslovenske fantastičke proze“ (2021/2022).
SADRŽAJ:
UVODNE NAPOMENE
I FANTASTIČKA KNJIŽEVNOST ‒ KNJIŽEVNOTEORIJSKA
SAGLEDAVANJA
1. Pristupi proučavanju fantastike
2. Kratak pregled tipova fantastike
2.1. Postmoderna fantastika
II ULOGA I ZNAČAJ TEORIJE RECEPCIJE U NAUCI O KNJIŽEVNOSTI
III PREGLED KNJIŽEVNO-KRITIČKIH PUBLIKACIJA
1. Recepcija fantastike u hrvatskoj književnosti
2. Srpska fantastika u književnoj kritici
3. Fantastika u bosanskohercegovačkoj književnosti
4. Makedonska književnost u kritičkom ogledalu
5. Crnogorska književno-kritička sagledavanja fantastike
5.1. Slobodan Vukanović kao utemeljivač savremene crnogorske fantastike
IV NAUČNA FANTASTIKA
1. Fantastična biografija „pionira naučne fantastike“ Zorana Živkovića
V HISPANOAMERIČKA FANTASTIČKA LITERATURA
1. Horhe Luis Borhes kao model umjetničkoga stvaranja
2. Svijet Borhesovog djela
3. Sistem simbola u Borhesovoj prozi
VI FANTASTIKA U KRATKIM PROZNIM DJELIMA JUGOSLOVENSKIH
PISACA
1. Poetička obilježja hrvatskih stvaralaca i recepcija njihovih djela
2. Lađa od vode Pavla Pavličića
2.1. „Lađa od vode“ kao programski tekst fantastičara
3. Proza Gorana Tribusona
3.1. Fantastička komponenta Tribusonove „Praške smrti“
4. Hrvatska prozna preplitanja
VII MLADA SRPSKA KNJIŽEVNOST
1. Mlada srpska proza: kontroverze i književnokritički stavovi
1.1. Književna kritika: Tema broja „Mlada srpska proza ili proza razlike“
2. Metapoetski diskurs i lavirintna proza Milorada Pavića
3. Pavić i postmoderni fantastički diskurs
4. Metaliteralna i intertekstualna struktura Pavićevog teksta
4.1. „Večera u krčmi Kod znaka pitanja“‒ povampireni tekstovi dvojice autora
5. Nonsensi i provokacije u prozi Save Damjanova
VIII FANTAZMAGORIJSKA SLIKA SVIJETA U PROZI MIODRAGA
BULATOVIĆA
1. Pisac „s one strane zla“
2. Satirično-fantastičko modelovanje svijeta u Bulatovićevoj prozi (recepcija
zbirke pripovjedaka Đavoli dolaze i Vuk i zvono)
3. Fantastika, groteska, satira
4. Crnogorska književnost fantastičkog usmjerenja
IX „GENERACIJA SEDAMDESETIH“ U MAKEDONSKOJ LITERATURI
1. Kako se pišu priče (Noćni fijaker Vlada Uroševića)
X EFEKAT ZAČUDNOSTI U PROZI IRFANA HOROZOVIĆA
1. Lavirintska struktura prozā Talhe ili šedrvanski vrt
ZAKLJUČNA RAZMATRANJA
BIBLIOGRAFIJA
IMENSKI REGISTAR
INDEKS POJMOVA
BIOGRAFIJA AUTORA