RABID (1977)

Evo mog texta iz PRESSINGA br. 59.

BESNILO

Scenario i režija: Dejvid Kronenberg

Kamera: Rene Verzije

Efekti maske: Džo Blasko

Uloge: Merilin Čejmbers, Frenk Mur, Džoe Silver...

U čast nedavno preminule porno-dive Merilin Čejmbers, podsećamo se jedinog njenog kultnog naslova koji nije pripadao porno žanru.

Istina, njegov autor bio je jedno vreme poznat kao "Kralj veneričnog horora" a ako se bliže zagledamo u zaplet BESNILA, videćemo da on i nije tako daleko od pornografije – ali od uvrnute, tipično kronenbergovske sorte. Njegov prvenac, JEZA (Shivers, 1974) govorio je o seksualnoj raspomamljenosti u jednom soliteru (videti Cult Horror, PRESSING 36). Krvavo-venerična zamešateljstva nastavljaju se u njegovom drugom filmu – o ženi koja nakon operacije neplanirano razvije penisoliku bodlju koja joj erektira iz čmarolike rupe na koži ispod mišice.

BESNILO spada u ranu fazu Kronenbergovog opusa, iz doba pre nego što su mu se usladili crveni tepisi i zlatne palme i pre nego što je počeo da pravi generičke, bezlične filmove (NASILNIČKA PROŠLOST, ISTOČNA OBEĆANJA...). Ranu fazu (zaključno sa filmom MUVA, 1986) odlikuju nenametljiva intelektualnost i zapitanost nad metafizikom biologije, psihologijom seksualnosti i filozofijom egzistencije. Što je najlepše, ovaj podtekst bio je prirodno srođen sa eksploatatorskim elementima koji su te filmove učinili kultnim čak i kod onih koji nisu skloni intelektualizovanju. Jednostavno rečeno, u njima sve pršti od originalno prilivene krvi, bizarnih situacija, nepredvidivih preokreta i "čudne" erotike.

U svom drugencu, Kronenberg preuzima matricu filmova katastrofe (pod-žanr: smrtonosne zaraze) i na nju kalemi svoj trade mark - telesni horor. Međutim, zaraza koja je ovde u pitanju nije od ovoga sveta: nisu to ni velike boginje (VARIOLA VERA) ni kuga (GODINA KUGE, KASANDRIN MOST) niti bilo šta što bi se razumno dalo očekivati (ptičji grip, svinjska kuga i sl.). Nije to čak ni klasično besnilo o kome je Pekić napisao svoj istoimeni roman horora i katastrofe, već "bolest" koja kao da ćudljivo izvire iz same srži našeg biološkog bića.

Glavna junakinja, Rouz (srpski: Ruža, Ružica), nakon nesreće na motoru, ima opekotine koje treba hitno sanirati. U obližnjoj klinici uzmu uzorak njene kože i tretiraju ga tako da postane nalik embrionalnom tkivu – dakle, nediferencirano, da poprimi osobine kože na koju se transplantuje. Međutim, iz te biološke neodređenosti izroni organ kakav priroda do sada sisarima još nije dala – žalac koji izlazi iz rupe ispod njenog pazuha, putem koga ispija krv žrtava. Taj ubod ih zarazi i pretvori u mahnite "zombije" koji ujedaju neinicirane. Ubrzo se epidemija osobenog "vampirizma" širi gradom, što dovodi do vanrednog stanja, jezivih čika u belim skafandrima (koje je kasnije Marković efektno koristio u VARIOLI) i đubretarskih kamiona za odvoženje mrtvih.

Ključ razumevanja ovog filma leži u imenu junakinje i njegovoj vezi sa klasičnom pesmom "Bolna ruža" (Sick Rose) Vilijema Blejka.

O Ružo, ti bolna jesi!

Nevidljivi Crv,

što leti u noći,

u huku oluje,

pronađe ležaj

tvog purpurnog užitka,

i njegova mračna, potajna ljubav

život tvoj uništi.

(prevod: D. Ognjanović)

Tako i Kronenbergovu Ružu spopada "nevidljivi crv, što leti u noći", kao mračni potencijal života zasnovanog na propadanju i smrti, kao usud koji je istovremeno fiziološki i metafizički, ponikao u nepojamnim mrakovima bivstva koji prevazilaze smrtničko poimanje. Spoj "mračne, potajne ljubavi" i uništenja života u BESNILU je dosledno sproveden kroz prizore koji počinju kao zavođenje, nastavljaju se kao peting (grljenje, maženje, poljupci...) a završavaju kao sisanje krvi i oboljevanje. Reditelj mudro izbegava bilo kakvu eksplicitnu konotativnost, i BESNILO se može tumačiti na razne načine koji nisu uzajamno isključivi.

Film se može posmatrati kao satira na kvebečku krizu i vanredno stanje u Montrealu 1970. godine. On je, takođe, i parodija na pokret ženskog oslobađanja i povećanog promiskuiteta koji će samo par godina kasnije eksplodirati u pošasti SIDE (ovde jezivo-mudro prejudiciranoj!). Najzad, BESNILO je i filozofska elaboracija u čijim okvirima je čovekovo smrtno telo zaloga raznih oblika zavisnosti i korupcije protiv kojih duh ne može ništa sem da se pomuti u orgiji besnila. Ne treba zanemariti ni činjenicu da pošast pokreće žena, da nju igra u to vreme slavna porno glumica Merilin Čejmbers (BEHIND THE GREEN DOOR, INSATIABLE...), da jednu od prvih žrtava nalazi u porno-bioskopu koji se zove EVA (biblijska majka greha i smrtnosti) a da je potom vidimo pored postera filma KERI (o devojci koja postane "demonska" onda kada postane – žena)! Zanimljiv je kuriozitet da je Kronenberg za ulogu Ruže imao na umu Sisi Spejsek (KERI), ali su mu producenti nametnuli Čejmbersovu – koja se sasvim dobro snašla u dramskoj ulozi, uspevši čak da bude dirljivo ranjiva i istovremeno jeziva, te da proizvede neophodnu empatiju u mračno dramatičnoj završnici.

U BESNILU je vidljiv zanačajan napredak u Kronenbergovoj režiji, film izgleda profesionalnije, sa boljom kamerom, glumom i efektima, a mikro-budžet od 500.000$ vrlo brzo je doneo zaradu od preko 7 miliona, učinivši svog autora najkomercijalnijim kanadskim rediteljem. BESNILO je ustoličilo Kronenberga ne samo kao kompetentnog žanrovskog reditelja, već i kao autora koji dosledno izgrađuje svoj osobeni svet iz filma u film, i samosvesno nadograđuje svoje ginekološko-metafizičke preokupacije. Njegovi su filmovi, počev od BESNILA, počeli da privlače sve više inostrane publike i da stvaraju osnovu za kult koji čak ni pozniji promašaji ovog reditelja nisu okrnjili.

R.I.P. Merilin Čejmbers! R.I.P. Dejvid Kronenberg!