Artur Maken (Arthur Machen)

  

            Kao što je već ranije bilo najavljeno (OVDE) – prva sledeća knjiga u ediciji „Poetika strave“ jeste VELIKI BOG PAN, izbor najboljih horor priča Artura Makena koji, pored naslovne novele, sadrži još sedam drugih vrhunskih priča strave. Iduće nedelje biće raspisana pretplata, i tada ću ovde okačiti kompletan sadržaj, kao i privju korice i unutrašnjih ilustracija koje radi dobro vam znani i dokazani majstor, Ivica Stevanović.
             Evo, kao privju, UNUTRAŠNJE ilustracije koju je Ivica uradio, za tzv. pregradne strane (one koje najavljuju svaku priču u zbirci):

            Ovo izdanje će, kao i sva druga iz ove edicije, biti praćeno iscrpnom biografijom autora (a Maken je imao zanimljivih nazora i detalja u svom dugom i slikovitom životu), kao i stručnim, detaljnim pogovorom o njegovom delu, pod naslovom Artur Maken: Mračna ekstaza. Rad na ovim materijalima uzima mi sve vreme poslednjih dana pa zato ne stižem da pišem rivjue i druge stvari za blog. 

Zato ovom prilikom, kao neku vrstu privjua, kačim nekoliko zanimljivih odlomaka (neki od njih neće stati u knjigu!), kako Makenovih, tako i o Makenu, da bih vas zaintrigirao za ovog autora koji do sada nije bio na srpskom predstavljen kako treba. Naravno, pominjan je i citiran u mojoj POETICI HORORA, ali to je maltene sve. Do sada!

            Evo malo fragmenata, a sinteza i ekstaza slede najkasnije do Valpurgijske noći!

            Jedno od centralnih Makenovih životnih uverenja, iz priče „The Red Hand“, poslužilo je kao moto Lavkraftove priče. Na početku priče „Užas u četvrti Red Huk” Lavkraft citira Makenove reči:

„Svete tajne zla kao i dobra svuda su oko nas, i živimo i krećemo se, verujem, u nepoznatom svetu, mestu gde postoje pećine i senke i žitelji sumraka. Moguće je da se čovek ponekad može kretati unazad putanjom evolucije i verujem da jezivo predanje još uvek nije mrtvo.“

(Hauard F. Lavkraft, „Užas u četvrti Red Huk”, u: Šaptač u tami, Orfelin, Novi Sad, 2015, str. 139)

Lavkraft je Makena bespogovorno hvalio u svom znamenitom eseju, gde je pored ostalog rekao:

„Među živim stvaraocima kosmičke strave i kosmičkog straha uzdignutih do najčistijih umetničkih visina malo je onih – ako ih uopšte i ima – koji bi mogli da se uporede sa mnogostrano obdarenim Arturom Makenom, tvorcem dvanaestak dugačkih i kratkih pripovesti u kojima elementi potajnih užasa i nepojamne strave dosežu do najdublje suštine i istinske realističnosti.“

(Hauard F. Lavkraft, „Natprirodna strava u književnosti“ u: Slučaj Čarlsa Dekstera Vorda, Bigz, Beograd, 1990, str. 192)

            U svom pregledu vrhunskih dometa horor književnosti, S. T. Džoši kaže:

„U karijeri koja pokriva više od šest decenija, Artur Maken je proizveo neka od najevokativnijih dela jezovite proze u svekolikoj istoriji književnosti. Napisani u besprekorno melodičnoj prozi, obogaćeni snažnom mističkom vizijom i prožeti čudesima i stravom koje je njihov autor osećao svakim atomom svog tela, njegovi romani i priče preživeće i opstati čak i onda kada dela daleko većih tehničkih postignuća budu skrajnuta.“

S. T. Joshi, Unutterable Horror, Hippocampus Press, 2014,  p. 373

„On ima samo jednu temu, Mističku Viziju, i samo jedan zaplet, Cepanje Vela.“

Džozef Vud Krač 

(Joseph Wood Krutch), "Tales of a Mystic," Nation, 13 September 1922, p. 259

„The Great God Pan (1894) is a story which takes seriously the opposite of Darwinian evolution, the hypothesis that a primitive capacity for evil and horror survives in us all and can, under the right circumstances, drive us to commit the most dreadful of deeds.“

(David Punter and Glennis Byron, Gothic, Blackwell, 2004)

            Iz odličnog eseja, koji toplo preporučujem kao dobar popularno pisan ali znalački uvod u Makena, izdavajam ovo:

„And yet: Machen’s writing has qualities that defy conventional standards. All the basic faults of construction and style should preclude the expression of higher things, yet they do not. The intangible atmosphere of mystery persists in spite of, perhaps even because of, the grossly malfunctioning mechanics. His vision of horror has a beauty that derives from its origins in the Welsh landscape. 

He explicitly wrote The Great God Pan as ‘an endeavour to pass on the vague, indefinable sense of awe and mystery and terror’ he had received from his native countryside. As a consequence his evil is both repellent and seductive and there is a sense that the victims in his stories in some way desire their dreadful fate. Like the rites of ancient Rome described within his pages, lust, ecstasy and terrible revelation dance hand in hand to weave his literary cloth. Under the beautiful hills of his homeland lies the dreadful, only semi-human race of little people, glibly called faeries, but actually a vile and malevolent early offshoot of humanity.

            (...)

It gives his horror the status of a religious experience, cosmic theogony rather than localised folk tale. It is something that HP Lovecraft would take much further.“

            Arthur Machen and The Fall

Makenovo pismo Polu Žanu Tuleu (Paul-Jean Toulet), francuskom piscu i prevodiocu Pana iz 1899 (Pan je izašao u Francuskoj 1901. u jednom časopisu, ali bez odjeka):

„Dok sam pisao 'Pana' i 'Beli prah' nisam verovao da su se tako čudne stvari ikada dešavale ili da bi se ikada mogle desiti u stvarnosti. Od tada sam imao izvesna iskustva u vlastitom životu koja su potpuno izmenila moje gledanje na te stvari... Potpuno sam uveren da na ovoj planeti ništa nije nemoguće. Nepotrebno je, nadam se, reći da ni jedno od tih iskustava nije imalo nikakve veze sa takvim prevarantstvom kao što su spiritizam i teozofija. no, ja verujem da živimo u svetu najvećih misterija, punom neočekivanih i potpuno zapanjajućih stvari.“

Nav. prema: Luis Pauels i Žak Beržije, Jutro čarobnjaka, Bigz, Beograd, 1998, str. 190.

            Jedan od intrigantnijih aspekata vezanih za Makena jeste i njegovo članstvo u čuvenoj okultnoj organizaciji Zlatna zora. Pojedinci su skloni da brzopleto zaključe kako je Maken svoj okultizam prepisao iz Zore, dok je stvarnost zapravo sasvim drugačija, jer on u Zori skoro ništa korisno i pametno nije ni čuo ni video. Evo šta je Maken pisao o svom članstvu u ZZ:

"I must confess that it did me a great deal of good - for the time. To stand waiting at a closed door in breathless expectation, to see it open suddenly and disclose two figures clothed in a habit that I never thought to see worn by the living, to catch for a moment the vision of a cloud of incense smoke and certain dim lights glimmering in it before the bandage was put over the eyes and the arm felt a firm grasp upon it that led the hesitating footsteps into the unknown darkness; all this was strange and admirable indeed; and strange it was to think that within a foot or two of those closely curtained windows the common life of London moved on the common pavement…"

"But as for anything vital in the secret order, for anything that mattered two straws to any reasonable being, there was nothing of it, and less than nothing. Among the members there were, indeed, persons of very high attainments, who, in my opinion, ought to have known better after a year’s membership or less; but the society as a society was pure foolishness concerned with impotent and imbecile Abracadabras. It knew nothing whatever about anything and concealed the fact under an impressive ritual and a sonorous phraseology. It has no wisdom, even of the inferior or lower kind, in its leadership; it exercised no real scrutiny into the characters of those whom it admitted".

Arthur Machen, Things Near and Far (Caerleon Edition of the Works of Arthur Machen Volume 9) London: Martin Secker, 1923, pp. 149-150

"I must say that I did not seek the Order merely in quest of odd entertainment. As I have stated in the chapter before this, I had experienced strange things - they still appear to me strange - of body, mind and spirit, and I supposed that the Order, dimly heard of, might give me some light and guidance and leading on these matters. But, as I have noted, I was mistaken; the Twilight Star shed no ray of any kind on my path."

Machen, pp 152-53

* * *

VELIKI BOG PAN – više detalja + najava i pretplata: iduće nedelje!