EVIL DEAD in Fangoria

              Ovo vikenda u američke bioskope ulazi rimejk kultnog splatera koji bi se, da je uopšte igrao u ex-Yu bioskopima ranih 1980-ih, zvao ZLI MRTVACI, ali pošto je najbolje što smo od njega ikada dobili bio VHS video-pirat, masama tadašnjih gledalaca ostao je poznat samo pod bezveznjačkim prepevom: ZLA SMRT! No, neću sad o sramoti da ovaj kultni film do dana današnjeg u Srbiji nije postao dostupan ni na čemu legalnom – ni na kaseti, ni na DVD-u...

            Umesto toga, podsetiću na moj rivju originalnog Reimijevog horora iz 1982. koji je začeo mini serijal (zasad: trilogija; navodno se sprema četvrti deo), koji možete pročitati OVDE, a kad sam već kod toga, evo i mog osvrta na njegov još bolji nastavak, EVIL DEAD II (1987), OVDE.

         Pisao sam, takođe, o vezi tog filma sa kultnom knjigom NECRONOMICON, evo baš OVDE, a moju kritiku knjige o filmu EVIL DEAD možete naći OVDE.

            Posle uzbudljivog trejlera i prvih kritika na netu, rimejk se pretvorio u praktično jedini ovogodišnji rimejk od koga očekujem nešto jače od (3-) i u kome se nadam da ću bar malo uživati. Dok čekamo da on ovamo procuri (jer, za sada, ne vidim najave da je rimejk kupljen za naše bioskope), nudim jednu mini-exkluzivu: dva priloga iz ranih brojeva FANGORIJE posvećenih prvim ZLIM MRTVACIMA. Ovo je pravi blast from the past – PRE nego što je kult tog filma stvoren zahvaljujući, umnogome, baš tom horor magazinu i njegovoj krvožednoj publici (tj. obožavocima rasporernih trbuha)!

            Prilozi su iz FANGORIJE broj 23 i 27; prvi najavljuje film i navodi neke prosvetljujuće izjave reditelja i glavnog glumca, dok drugi, naravno, sav naglasak stavlja na spektakularne (za to vreme, i za taj budžet) efekte maske i krvopljusa, slikovito ilustrovane retkim behind-the-scenes fotkama. Kako biste u ovome uživali u punoj meri, ove skenirane stranice iz FANGORIJE, u ukupnoj veličini od oko 4 MB, okačio sam na Sendspace, pa ih lepo možete skinuti i u detalje čitati ako kliknete OVDE! Mali error je bio sa Mediafire linkom, sad je ovo OK!

NAJOČEKIVANIJI AZIJSKI HORORI 2013-te

           Trećina godine već prođe, a ja još nikako da okončam sa ovim očekivanjima i nadanjima za 2013-tu! Ovde sam već izneo horor naslove od kojih najviše očekujem u ovoj godini, i to:

NAJOČEKIVANIJI HORORI 2013-te (1. deo) – Amerika i Engleska
(zakazane i bliže premijere)

NAJOČEKIVANIJI HORORI 2013-te (2. deo) – Amerika i Engleska

 (nezakazane i dalje premijere)

NAJOČEKIVANIJI HORORI 2013-te (3. deo) – Evropa i Južna Amerika

A sad, najzad, na kraju ali nikako najmanje važno – da vidimo šta nam još, osim pirinča, kuhaju braća sa dalekog Istoka, a pre svega tate, Japanci! Izlistani su po redosledu iščekivanja, odnosno po visini kvaliteta koju očekujem, od verovatno vrlo dobrih pa prema pretpostavljeno slabijim.  

JAPAN

THE COMPLEX - Nakata Hideo

Da naglasim: Nakatin RING smatram čistim remek-delom horora (p*e*t*i*c*a ko vrata!), njegov nastavak je znatno slabiji, ali okej (t*r*o*jka), a neznatno jači mi je DARK WATER (3+). I to je sve. Ostatak opusa mu je neujednačen, osrednji ili čak vrlo slab. Onaj njegov KAIDAN je nešto najdosadnije što sam ikad video s potpisom nekog relevantnog J-reditelja, a TOKYO LABIRYNTH 3D je negledljiva detinjarija za tinejdžere i nedorasle ljubitelje vašara. Međutim! Njegov najnoviji horor obećava povratak starih kvaliteta – rivjui su prilično dobri, i recimo da bi ovo možda moglo da se popne do 3+ po mojoj skali. Evo šta kažu stranjci:

The horror master of Ring leaves Hollywood and goes back to his roots. Back to Japan and the now classic J-horror which he invented. Sweet and innocent girl discovers the secret of the room beside hers. After a series of American remakes, things were fairly quiet on this front, but with the oppressive film The Complex, Nakata is back on familiar territory.

The student nurse Asuka has moved with her parents and little brother to an apartment in a fairly dilapidated building. It’s a deserted, quiet spot. The neighbour shies away from any form of contact. At night, he keeps Asuka awake with exasperating, scratching sounds. Her family doesn’t seem to notice at all. In addition, it is impolite to complain to the neighbours if you’ve just moved in somewhere. Yet the girl sets off alone to investigate. Entirely in accordance with the laws of the genre, this starts off a terrifying sequence of events that severely try Asuka’s mental state. It's a refined, cleverly made and very entertaining 'haunted-house' film...

LESSON OF THE EVIL (Aku no kyoten) - Takashi Miike

Miike se vraća splateru! Jupiiii! A što je još slađe, to nije akcioni ili samurajski, nego psiho-triler-horor splater! Hell yeah! Ovo bi mogla biti barem fina trojka... Tematika se tiče učeničkog i studentskog nasilja, što u svetlu sve češćih pucnjava i klanja po američkim školama može malkice usporiti dolazak ovog filma na zapad – ali pre ili kasnije, a do kraja godine svakako, ovo bi moralo da procuri i do nas... Evo šta veli VARAJETI:

Putting aside problems of grammar, Takashi Miike's "Lesson of the Evil" is nothing more than a slick slasher pic of debatable merit, except to die-hard fans of the genre. Miike has of course never been one to bother with the finer points of taste, let alone decency, yet given recent history, there's something particularly troubling about a gleeful gorefest that climaxes with high-school students being mowed down by a psychopath. Perhaps making the perp their teacher allows enough differentiation to comfort those involved, though others should be more dubious. Miike keeps churning 'em out, and fests keep slotting 'em in. The cult helmer is firmly in splatter mode, more in line with "Fudoh: The New Generation" and "Audition" than his more restrained (for him) recent pics.

TALK TO THE DEAD - Norio Tsuruta

Od reditelja prilično dobrih filmova RING 0: BIRTHDAY, KAKASHI, PREMONITION...

Having lost her beloved father at an early age, Yuri lives with her mother and younger brother. Yuri's mother meets a new man, but they are deeply in debt and forced to leave their home. Yuri is then forced to take a job as a call girl to support her brother. One day Yuri's brother becomes ill but since Yuri has to work, she unwillingly leaves him at home. When she returns, she finds him dead in the bathtub. Her heart is scarred with regret and she suffers with a pain that will never go away. After some time has passed, Mayu, a colleague of Yuri's, tells her about a mysterious mobile app that is rumored to enable its user to talk to the dead. Yet, it comes with a warning: Never reply if the dead soul says, "I want to see you." Because she blames herself for her brother's death and will do anything to tell him how sorry she is, Yuri downloads the app and reaches out to her dead brother. Meanwhile, the app's users begin to die.

CULT - Kôji Shiraishi

          Od reditelja filmova NOROI, GROTESQUE, A SLIT-MOUTHED WOMAN: sekte, apokalipsa, 'bogovi' se vraćaju, ljudima odzvonilo itd.

Popular idols Mari, Mayuko, and Yu investigate an exorcism for a television show. The exorcist, Unsui, possesses incredible psychic powers. His subjects are the Kaneda family, a single mother and her daughter who experience paranormal activities night after night. However, Unsui finds the demon to be very strong and requests help from another exorcist. During the struggle, Unsui is hurt and needs to be transported to the hospital. The demon terrorizing the Kaneda family pretends to be exorcised, but visits Unsui in the hospital, and kills him, despite Unsui's last efforts to fight. The paranormal terror continues and though frightened, the idols continue the investigation, as an even greater evil lurks in the shadows. Their only hope is to turn to an unconventional ghost hunter who seems reckless and dangerous himself.

7500 - Takashi Shimizu

Ovo je na listi samo zbog Šimizua, koji možda izvuče nešto iz toga, mada trejler ne obećava mnogo.

On May 12th, Vista Pacific Flight 7500 departs Los Angeles International Airport bound for Tokyo. The take-off is routine but what transpires over the next ten hours is anything but ordinary. As the overnight flight makes its way over the Pacific Ocean, the passengers encounter what appears to be a supernatural force in the cabin.

THE EYES OF JUKAI - Marc Wilkinson

            Još jedan FFF, ali ovaj je o Ameru koji traži Đavola u čuvenoj japanskoj šumi samoubica podno planine Fudži...

Video blogger Stephen McKinney has been traveling across Japan in search of haunted places for thrills and excitement. For his next trip, Stephen travels to the infamous Jukai - the 'cursed' suicide forest at the base of Mt. Fuji. He soon discovers a series of security cameras placed in the forest, along with abandoned tents and strange footprints. What begins as a fun adventure, soon becomes a race against time. Stephen must now uncover the mystery behind these items, before he too suffers the same unknown fate. This film is presented through a collection of found footage; including the enigmatic security cameras - the eyes of Jukai.

JOKER GAME

 

Još jedna J-varijacija na BATTLE ROYALE – neće to dobaciti do Rojalove petice, ali možda bude trojka...

All seniors at a high school stay together at a camp, including student Chinatsu (Rie Kitahara). On their first day, the homeroom teacher announces that all the students must play the card game "Old Maid". In order to reverse the declining academic abilities of its younger generation, the Japanese government planned this camping program. In this card game, the students that lose will meet their deaths.

NO ONE LIVES - Ryuhei Kitamura

Ovaj gastarbajterski USA rad kritika je sa'ranila, ali izgleda da je zabavan barem u smislu treša i rasporenih trbuha, te, kako kažu, jedne od najdužih scena tuširanja u istoriji filma!

Versus director Ryuhei Kitamura pitting kidnappers against backwoods clans against who knows what else, with an appropriately high body count. The director of Versus and Midnight Meat Train is back delivering gorehounds another horror film with a slew of stylized kills and set pieces in No One Lives. Although Kitamura gives fans kills that will induce cheers of excitement, the real problems are the script, which is a mess, and the asinine staccato dialogue delivery that tries to pass itself off as intense acting. Jampacked with atrocious dialogue, line-readings that come off like botched takes, and decrepit pacing that makes this film, which barely runs eighty minutes, seem endless. Damn near everything about the film other than the gory murders is half-assed. I've got to admit that at least on some weird trashy level 'No One Lives' occasionally works.  When there's some bonkers murder scene going on, or when the killer is running around naked and smeared with blood it approaches entertaining purely through B-movie audacity. But make no mistake it's an absolutely atrocious film on almost every level

THE CRONE 

       Kako da čovek ne usklikne SRBIJA DO TOKIJA kad otkrije da se na japanskom (kosooka) baba/veštica kaže - Kôsoku bâba!? Ovo deluje kao jedva 3- ali, tko zna...

'Jersey Girl' is a minor idol group comprised of three members, Ayane, Nanami, and Mayuko, who host a television show about the paranormal. For their next assignment, the girls visit an abandoned nursing home deep in the mountains. The premise of the show is to test the girls' courage, with the bravest girl winning. Video recorder in hand, Ayane is the first to set foot into the forsaken complex. As she enters a room and approaches a bed, she feels an unexplainable presence. Though she survives, her nightmare is just about to begin.

The terror is real and though the girls think this is just another job, they are in for a reality-altering experience with no safe escape guaranteed. The girls not only struggle with the paranormal but also with each other, as animosity has grown between the 'Jersey Girl' members. The haunting repercussions of entering the abandoned building only worsen when the spirits feed off the jealousy and poison they carry in their hearts for each other. Will the girls band together and uncover the truth about the abandoned nursing home or will the ghosts they have awakened consume their souls?

            A za žderače japanskog TREŠA, tu su TOILET OF THE DEAD i...

RAPE ZOMBIE: LUST OF THE DEAD

 

            Ko bi drugi od silovanja pravio zajebanciju nego Japanci? I ne samo to, nego i ceo serijal ovoga!

Toliko što se tiče Japanaca. Evo šta zanimljivo nude OSTALI Azijati:

            KOREJA

            HORROR STORIES

            Pet južnokorejskih reditelja, već okušanih u solidnim hororima, potpisuje ovaj omnibus. Njega već sada možete skinuti, ali trenutno je dostupan samo slabunjavi Gugl prevod, a gre'ota je ovo gledati s time...

Five directors are gathered to tell their own horror stories. A high school student is kidnapped by a killer with speech disorder and has her life on the line. To survive, she tells him the scariest stories she knows; starting with "Sun and Moon", a story of eerie things happening in a house with a  brother and sister who are waiting for their mother, "Horror Flight" in which a air attendant and a serial killer is left alone in an airplane up in the air, "Kong-jwi, Pat-jwi" a cruel 2012 version of an arrogant natural beauty Kong-ji and greedy fake beauty Park-ji, and "Ambulance" in which the survivors in a city filled with a deadly virus suspect each other of being infected in an ambulance.

INDIJA

MISS LOVELY - Ashim Ahluwalia

Trejler više deluje kao za dramu nego za horor, ali dobro, biće valjda barem meta-horor!

An exciting thriller in retro style about Mumbai’s underworld of sex horror films in the 1980s. The naïve Sonu, one of two brothers running a dirty movies studio, dreams of launching his mistress, a mysterious new actress, into mainstream film.

Mumbai in the 1980s: the brothers Vicky and Sonu make soft-porn horror films, supplying the city's growing underground market. Sensitive Sonu, his conscience burdened by the work, is pressed on by Vicky, the ‘brains’ of the outfit, through a world of illegal trafficking, sex parties, police corruption and dangerous mobsters.

The appearance of the beautiful ‘debutante’ Pinky in the run-down warehouse that is used as a film studio turns the brothers’ lives upside down as the naïve Sonu falls in love and takes irresponsible risks to finance a romantic mainstream film for his muse.

Originally planning a documentary on the topic, director Ahluwalia - known for his remarkable documentary John & Jane - meticulously investigated Mumbai’s exploitation film industry and effectively incorporates the C-grade type of reels of the 1980s into this engaging and violent retro thriller.

AMERICAN MARY (2012)

**

2+

            Pogledao sam ovo još krajem januara, čim je procurilo, ali nisam baš žurio da o njemu pišem, jer me poprilično iznervirao. Naime, posle velikog hajpa kod stranaca, proglašavan maltene za najbolji horor prošle godine, i ovo se na kraju pokazalo kao ćorak: još jedan u nizu simptoma kreativnog bankrota američkog – a ovde i kanadskog – novog horora. Ili, bolje reći, kvazi-horora.

            Curice vole da se igraju hirurga u kućnoj radinosti. A kritičari vole filmove o njima, sudeći po popularnosti jednako bedastog, slično-tematskog nedavnog EXCISIONa. AMERIČKA MARIJA takođe za protagonistu ima poremećenu osobu sa hirurškim fetišom, stavljenu u vrtlog proizvoljnih i slabo-zanimljivih, ali ziheraški kvazi-provokativnih dešavanja koja bi trebalo da imaju nekakvu mutnu, nedomišljenu satiričnu dimenziju – ali, šta se ovde tačno satirizuje i s kojim ciljem, ostaje krajnje šućmurasto, isto kao i u ISEČKU. U oba slučaja imamo površno, klinačko poigravanje sa hirurgijom, ne samo kod glavnih junakinja, nego i kod scenarista i reditelja, a njihovi su rezultati jednako smušeni, sirovi, grubi i – abortirani, kao i kasapski radovi njihovih promašenih junakinja. 

            U oba filma dobar deo problema proističe iz nedefinisinaih protagonistkinja: autori ih prikazuju kao karikature i kreature, a istovremeno od nas očekuju da ih prihvatimo sa simpatijama, kao likinje od, ehm, krvi i mesa, i da saučestvujemo sa njihovim isforsiranim niđe-veze ponašanjem. 

            MARIJA se upusti u hirurški rad na crno zato što nema para za školarinu (!) – čim je pozovu iz studentske službe, naša vrla tridesetogodišnja studentkinja brže-bolje pohita u klub THE FILTH (!) da radi kao oko-motke plesačica i u-krilu zabavljačica, a tamo je (how convenient) prime ne toliko zbog zmi'skog tela nego (fala bogu na amričkom edukativnom sistemu) pre svega zbog umeća da štapom i kanapom zakrpi jednog žešće prebijenog i skoro unakaženog lika u podrumu igraonice… I dok si rek'o body modification, eto nje u pozemlju seksa, da odseca bradavice, zašiva vagine i telesno spaja identične bliznakinje – kako bi zaradila za jebenu školarinu! Pa ova cura ne zna za granice, samo da završi fax! To je ta čuvena američka posvećenost obrazovanju, ta želja za znanjem po svaku cenu… Valjda se zato naša Meri zove AMERIČKA (čak i kad je snimaju u Kanadi).

            A onda, čisto da imamo nešto konvencionalnije u zapletu, scenaristkinje (da, ovo su zakuvale i smutile žene, Soska sisters) ubace još otrcaniju motivaciju: našu MARIJU, ovu istu, američku, na jednoj hirurškoj žurci (!) koju priređuje ljigavac koji jezivo podseća na jednog mog izdavača, siluje njen profesor anatomije, i još to uslika kamerom, da sve bude još gadnije, i da ova bude još čvršća u nameri da se krvavo osveti i njemu, i domaćinu žurke, i da im svima skupa pljune na grobove, pošto se prethodno poigra s njihovim zubićima, udovima, penisima, itsl…

            Paralelno s tim ona ima da se bakće sa telesno-modifikovanom karikaturom napravljenom po uzoru na Beti Bup – i to je jedina nadahnuta stvar u celom ovom ispraznom filmu, i jedina baš jeziva stvar u vezi s njim: zaista je jezivoizgledajuća i jezivozvučeća ta kreatura "umiljatog" piskutavog "pu-pu-pidu" glasića, i šteta je što nije bolje iskorišćena u ovom all-over-the-place filmu. Avaj, u nakaradnoj i prenatrpanoj "dramaturgiji" AMERIČKE MARIJE ništa se ne gradi i ne razvija, nego se samo baca jedno preko drugog: umesto promišljene, smislene strukture – imamo brdo natrpanih motiva nekoherentno, frankenštajnovski slepljenih, kao da ih je krpila neka tinejdž-hirurškinja u svojoj garaži.

            Tako nam ostaje nedorečena osnovna motivacija glavne junakinje. Školarina? Osveta? Fascinacija svetom alternativne hirurgije i podzemljem telesno-modifikovanih? Otkrivanje Prave Sebe? Žensko osiljenje (empowerment)? Školarina je smejurija kao motivacija: kao da nema milion drugih, bezbolnijih načina da se zarade pare. Osveta – ne samo što je otrcana, nego feministi u meni lakoća s kojom ova prebrodi traumu silovanja i pretvori se u još većeg i sadističkijeg monstruma zvuči kao vulgarna trivijalizacija jednog užasnog zločina i njegovo olako korišćenje kao izgovora za karikaturalnu, treš verziju "female empowermenta" (uz upotrebu girl-power tools)!  

            A možda ona pronalazi novu, pravu sebe u tom polusvetu? Možda nam se ovde razotkriva hipokrizija "normalnog" američkog društva, i pokazuje njegovo barkerovsko-kabalističko-midijansko naličje "monstruoznog" koje je čistije i bolje od "normalnih"? Teško, jer te osobe, ti pacijenti Torture Gardena, prikazani su kao frikovi, karikaturalno, kao patetično-groteskne budale a ne kao individue koje su našle novu slobodu u novom mesu ("new flesh"). Meso je, možda, novo, ali ono ispod njega je same old, same old… 

Dakle, sestre Soska tretiraju te svoje antijunake kao nakaze, i tu ne mislim samo na moronske karikature dveju nemačkih bliznakinja sa 'ALO 'ALO nemačkim akcentima. (A kad sam kod akcenata, Soske valjda veruju da će film da im bude više alter, freak & cool, ako natrpaju što više čudnih akcenata: pored švapskih bliznakinja, telefonom čujemo i MARIJINU babu, valjda beše Rumunka ili tako nešto bezveze; a glavni pajkan usred ove alter-Amerike, neubedljivo i ničim opravdano ima napadno britanski naglasak!)

soske nervoza

Kao statisti se javljaju mnogi koji su sebe zaista hirurškim putem "doterali" tako da budu bliže svojoj ideji toga šta su, ali oni defiluju tu kao kretenski frik šou a ne kao alternativna stvarnost, kao ideja oslobađanja od tiranije konvencija, kao vizija "drugosti" koja bi trebalo da posrami pretpostavljeno zatucane malograđane i buržuje među publikom. Naprotiv, ti ljudi iskorišćeni su na sasvim treš način, ne mnogo različit od monstruizacije prirodno a ne hirurški deformisanih ljudi, u kulminaciji Vinerovog SENTINELA (1977). 

Soske su mnogo toga htele, mnogo započele, ali ništa do kraja nisu sprovele – pa zato, sasvim u skladu s ovim nevešto napisanim, nedokuvanim filmićem, kulminacija (da tako blagonaklono nazovem onu mlitavu babeću sisu na kraju) nije rezultat nekog od bitnijih zamajaca zapleta, nego je proizvede statista iz offa, ne čak ni sporedan lik, nego tamo neki, maltene monster ex machina. Nema tu ni drame, ni saspensa (skonča se sve začas, dok si tren'o), ni tragedije (jer, uz sve junačke napore Katarine GINGER SNAPS Izabele, ta njena MARIJA ostaje jedan nedokuvan, prazan lik) ni patosa – osim u bukvalnom smislu ljubljenja patosa na kome ova završi.

Ali, prostotu je lako zaseniti, kako izgleda, sa malo splattera (više nagoveštenog nego prikazanog), malo "uvrnutosti" i malo "alter" pristupa. Da, AMERIČKA MARIJA ne liči na prosečan američki hororčić sa petoro drugara koji kombijem idu u šumu – so fucking what? Da li ga to čini novim ISIJAVANJEM? Hell, čak i GINGER SNAPS, kao poslednji zaista dobar kanadski horor u ovom veku, nedostižan je pojam za MARIJU, američku samo po svojoj promašenosti, nedokuvanosti i svedenosti na površni efekat. Potonji, bar iole pronicljivom posmatraču, ne može da prikrije odjekujuću šupljinu iznutra.

EMBROUZ BIRS (Ambrose Bierce, 1842 – 1913)

CINIK, im. Hulja koja zbog nesavršenog vida vidi stvari onakvima kakve jesu, a ne onakvima kakve bi trebalo da budu.

(E. Birs, "Đavolov rečnik")

      U ovoj, 2013-oj, navršava se tačno 100 godina od nestanka, i verovatno smrti, jednog od najbriljantnijih umova ikada poniklih na tlu Amerike – velikog pisca i još većeg cinika, Embrouza Birsa. U okviru akcije "Nije mrtav, umro nije..." evo kratkog podsećanja na ovu unikatnu figuru koja je, pored ostalog, značajno zadužila i umetnost kratke horor priče...

Da je Embrouz Birs danas živ, bio bi neprevaziđeni kolumnista i bloger. 

Bio je preokupiran kritikom, ali ne samo društvenom – vrhovi njegovih oštrih strela odašiljani su i visoko gore, sve do Boga, i dole, sve do korena čovekove animalne, nedovoljno kultivisane prirode. Kao i svaki cinik, bio je pre svega razočarani idealista: gnevno i ogorčeno okomljen na slabo poduprte pretenzije ljudi oko sebe, i društva koje su sebi načinili, u drastičnom neskladu sa propovedanim idealima. I ne samo što je tako osećao, nego je imao neodoljivu potrebu da svoju kritiku javno iznese u nepokolebivo idealističkoj (!) veri da će time bar malo uticati da se nešto promeni, da se popravi nepopravljivo. Udaljen od poslovične "Kule od slonovače" koliko je to jednom piscu uopšte moguće, Birs je samog sebe bacio u arenu sa lavovima ljudske gluposti, zavisti i prostaštva s kojima se rvao do smrti. Jurišao je na vetrenjače kao Besni Orlando u oklopu Don Kihota, gazeći pred sobom "svet budala i nitkova, zaslepljenih sujeverjem, morenih zavišću, obuzetih taštinom, sebičnih, pritvornih, svirepih, utucanih iluzijama – zapenušanih od besnila." 

Zbog ovakve posvećenosti svetu oko sebe i vrlo konkretnim aždajama s kojima se borio, Birs je svesno dobar deo svog opusa učinio ograničenim vremenom, mestom i likovima protiv kojih je usmeravao svoje bodlje. Najveći deo njegovih napisa objavljivan je u novinama, i ticao se javnih ličnosti čija imena su danas umnogome zaboravljena (glumci i glumice, političari i biznismeni, sudstvo i sveštenstvo) ili pokreta i ideja koji odavno nisu novi (feministkinje, sifražetkinje...). U tome je dvosekli mač i prokletstvo kolumnista i blogera: kakav god trenutni, prividni efekat njihovo pisanje imalo, kada peskovi vremena izbruse i izbrišu Ozimandijase – mete njihovih napada, nove generacije glupaka, pokvarenjaka, nitkova, sebičnjaka zauzeće njihova mesta i, najverovatnije, još i prevazići u pokvarenjaštvu zlikovce ranijih doba. A kada zasluženi zaborav i mrak pojedu nitkove jednog doba, i tekstovi o njima postaju relativizovani, dejstva ograničenog aluzijama i referencama koje će malo ko još razumeti.

To ne znači da su Birsovi novinski napisi potpuno zastareli: po mnogo čemu  oni (nažalost!) zvuče kao da su juče napisani. Glupaci se, možda, smenjuju, ali je Glupost večna – pa tako i kritike njenih specifičnih ispoljavanja. Ipak, teško je, osvrnuvši se na Birsov književni opus, ne osetiti žal za vremenom, trudom i energijom koje je potrošio na lokalne, dnevno-aktuelne sukobe u novinskim editorijalima, i ne pomisliti koliko je još vrednih kratkih priča moglo da nastane da je to vreme, trud i energiju potpuno posvetio književnosti.

Birsova besmrtna zaostavština sastoji se iz dva monumentalna dela: jedno je pravedno proslavljeni "Đavolov rečnik" kao verovatno najpreciznija i najkoncentrisanija bočica otrova ikada zafrljačena u lice ljudske gluposti i ograničenosti. Njen efekat je pojačan nabojem duha: jer upravo je duhovitost tih redova onaj sastojak koji sprečava otrov da izvetri i razblaži se tokom decenija i vekova. 

"Đavolov rečnik" je srpskom čitaocu dobro poznat, budući da je preveden i objavljen 1992. godine, usred jednog zlog vremena koje kao da je ilustrovalo najcrnje i najmizantropskije redove te knjige. Na primer: "RODOLJUBLJE, im. Zapaljivo smeće spremno da plane na dodir baklje svakog ko želi da osvetli svoje ime." Crtice, maksime i definicije iz tog rečnika toliko se čine prikladnim ovdašnjem okruženju i našoj nedavnoj istoriji (i sadašnjici) da se samo s najvećim naporom možemo podsetiti da ih je pisao neko ko je živeo pre jednog veka na drugom kontinentu i ko ni Srbe ni Srbiju nikada nije video. 

Druga velika tekovina koja ostaje iza Birsa su njegove kratke priče: bilo da govore o vojnicima u zapenušanim vrtlozima rata i besmislenog (samo)sakaćenja, ili o civilima koji se sa svojim slabostima često susreću uz pomoć objektivno-korelativnih natprirodnih stvorenja, one svedoče o piscu koji je na vrhunski način naučio Poovu lekciju iz pisanja kratke priče – efektne, koncizne, ekonomične, bez suvišnosti, podređene jednom dominantnom efektu. Tako se u Birsu sjedinjavaju dve struje, jedna, otrovno-satirična, potekla od Irca, Džonatana Svifta, i druga, još makabričnija, tipično američka, začeta kod Edgara Alana Poa. To su priče groteske, strave i apsurda, ironije i razočaranog, ali još u tragovima prisutnog idealizma – jer ni umetnosti ne bi bilo bez tog tračka vere da sve još nije izgubljeno, da se još uvek vredi boriti.

Embrouz Birs se borio do kraja: kada mu mastilo više nije bilo dovoljno, sa koltom .44 od koga se nikada nije odvajao (zbog brojnih neprijatelja koje je svojim perom stekao) odjahao je pravo u legendu, nestavši u haosu meksičke revolucije. Svoje poslednje pismo adresirao je 26. decembra 1913. u Čivavi, Meksiko, a pre nego što je nestao (?), iza njega su ostali sledeći poslednji napisani i sačuvani redovi:

"I do not know how, nor when, you are to get this letter; there are no mails, and sometimes no trains to take anything to El Paso. Moreover, I have forgotten your address and shall send this to the care of Lora. And Lora may have gone to the mountains. As to me, I leave here tomorrow for an unknown destination."

Njegovo telo je možda završilo na nepoznatom odredištu, ali plodovi njegovog duha imaju daleko jasniju sudbinu i budućnost.

U predgovoru Birsove biografije Alone in Bad Company Roj Moris kaže: "Umreti neprimećen znači prevariti smrt i lišiti je njene uobičajene publike sastavljene od ožalošćenih, kibicera i radoznalaca". I u tom smislu može se reći da je Birs umakao smrti.

Svežina njegovih najboljih redova i njihova večita aktuelnost takođe predstavljaju ambivalentno prokletstvo. S jedne strane, ti kvaliteti svedoče o jednoj još uvek značajnoj spisateljskoj karijeri. S druge, oni potvrđuju da su, na žalost, pesimisti i cinici skoro uvek u pravu. Za razliku od optimista i utopista, koje stvarnost tako često ume surovo da demantuje i učini naivnim i smešnim, jedan cinik, sa očima koje stvari vide onakvim kakve jesu, ima beskrajno veće šanse da zadugo (ako ne i zanavek) ostane aktuelan. Delo Embrouza Birsa najbolje je svedočanstvo toga.

PS: Pre pet godina priredio sam temat o Birsu za niški književni časopis GRADINA. Ovaj tekst izašao je u okviru toga...

EMBROUZ BIRS: HRONOLOGIJA

(Sastavio: Dejan Ognjanović)

 

1842

Embrouz Gvinet Birs rođen je 24. juna u Meigz Kauntiju, Ohajo, kao najmlađe od desetoro dece, od oca Marka Aurelija i majke Lore (Šervud) Birs.

1857

Napušta porodicu, seli se u Varšavu, Indijana, gde radi kao štamparski pomoćnik.

1860

Napušta Vojni Institut Kentakija; seli se u Elkhart, Indiana, gde obavlja razne poslove.

1861

April: Početak Američkog građanskog rata. Maj: Birs se prijavljuje u Devetu Dobrovoljačku Indijane. Do kraja godine učestvuje u bitkama kod Filipija, Rič Mauntina, Lorel Hila, Bafalo Mauntina.

1862

Pridružuje se odredu generala Vilijema Nelzona u Nešvilu. Od 6-8. aprila: bitka kod Šiloha. Decembar: Bitka kod Touns Rivera.

1863

Maj: pridružuje se štabu gen. Hejzena kao topografski inžinjer. Septembar: bitka kod Čikamoge. Decembar: vraća se kući na odsustvo i veri se sa Bernisom Rajt.

1864

Februar: vraća se na front. 27 jun: ranjen u glavu u bici kod Keneso planine. Leto: raskida veridbu. Oktobar: hvataju ga vojnici Konfederacije, ali im beži. Do kraja godine učestvuje u bitkama kod Frenklina i Nešvila.

1865

21. januar: proglašen nesposobnim za vojnu službu zbog ranjavanja u glavu.

1867

Napušta vojsku, ljut što je stekao samo zvanje potporučnika. Nastanjuje se u San Francisku gde se zapošljava u kovnici novca. Te jeseni objavljuje prva prozna i poetska dela u listu Californian.

1868

Decembar: počinje redovnu kolumnu "Gradski bukač" (The Town Crier) za list News Letter.

1871

Ženi se sa Meri Elen ('Moli') Dej.

1872

Mart: napušta News Letter. Leto: odlazi u Englesku, odakle šalje eseje i članke. Decembra mu se rađa sin Dej.

1873

Prva knjiga: Đavolji užitak (The Fiend's Delight).

1874

Knjiga Paučina iz prazne lobanje (Cobwebs from an Empty Skull). Rađa mu se drugi sin, Li.

1875

Vraća se u San Francisko na posao u kovnici novca. Rađa mu se ćerka, Helen.

1877

Pomoćnik urednika i autor kolumne "Brbljanje" (Prattle) za list Argonaut.

1881

Postaje član redakcije Wasp (Osa) gde ima kolumnu "Brbljanje".

1886

Napušta Osu.

1887

Postaje član redakcije dnevnog lista San Francisko Egzaminer (San Francisco Examiner) vlasnika Vilijema Randolfa Hersta za koji piše glavne uvodnike. Piše priče.

1889

Živi odvojeno od žene, verujući da je pronašao pisma njenog ljubavnika. Jul: Sin Dej ubijen u dvoboju zbog devojke. Tokom te godine u Egzamineru objavljuje priče: "Čikamoga", "Konjanik na nebu", "Coup de Grace", "Prikladno okruženje"...

1890

Objavljuje priče "Događaj na mostu kod Sovine reke", "Čovek i zmija", "Carstvo nestvarnog", "Srednji prst desne noge"...

1891

Priča "Smrt Halpina Frejzera".

1892

Zbirka Priče o vojnicima i civilima (Tales of Soldiers and Civilians), do kraja godine preštampana pod naslovom Usred života (In the Midst of Life).

1893

Zbirka horor priča Mogu li takve stvari da postoje? (Can Such Things Be?). Priča "Prokletinja" objavljena u magazinu Town Topics.

1897

"Oči pantera" i "Događaj na predstraži" u Egzamineru.

1898

Članci o Špansko-američkom ratu. Dopunjeno izdanje Usred života.

 

1899

Fantastične basne. Decembar: seli se u Vašington da bi istovremeno pisao za Njujork Žurnal (New York Journal: kasnije preimenovan u American).

1901

Sin Li umire od upale pluća.

1904

Moli Birs traži razvod.

1905

April: Moli Birs umire pre nego što je razvod punovažan. Maj: Birs počinje da piše za Herstov Kosmopoliten (Cosmopolitan), gde objavljuje brojne priče: "Jedne letnje noći", "Put obasjan mesečinom", "Iza zida"...

1906

Đavolji rečnik (The Devil's Dictionary) objavljen u knjiškom obliku, pod naslovom Rečnik jednog cinika (The Cynic's Word Book).

1909

Birs napušta Kosmopoliten i definitivno prekida saradnju sa Herstom. Zbirka eseja Senka na brojčaniku sata (The Shadow on the Dial).

1910

Vraća se u Kaliforniju na podužu posetu.

1912

Izlaze poslednja dva toma (od dvanaest!) njegovih Sabranih dela.

1913

Oktobar: napušta Vašington. Ide u posetu bojnim poljima iz Građanskog rata. Nastanjuje se u Teksasu, povremeno odlazi u Meksiko. Poslednje pismo od njega sa datumom 26. decembar, u kome ispoljava nameru da ode u Ohinagu (Meksiko). Posle toga niko više nije čuo ništa o njemu i njegovoj daljoj sudbini...

BLIND ALLEY (2011)

**(*)   

3-

            Ovaj španski horor neće se naročito dopasti publici konvencionalnih prohteva (mislim tu i na one koji u okviru žanra očekuju strogo poštovanje konvencija), ali meni je prijao tokom većeg dela svog trajanja. Njegovi kvaliteti su, istina, kao i većina postojećih u hororima novog milenijuma, RETRO-prirode.

Odnosno, ono što u njemu valja, valja zato što nas podseća na nešto što je valjalo pre 20, 30 i više godina, a ne zato što je sam po sebi naročito originalan i svež, ili što će ga se neko sećati i za 10, a kamoli za 30 godina, i referisati tada na njega. Znači, BLIND ALLEY je napadno derivativan film, i ako ste u stanju da se pomirite s tim, i da uživate u kvalitetnoj reminiscenciji na minula vremena koju pruža – vredan je bar jednog gledanja.

Koncept je toliko minimalistički da neodoljivo podseća na kratki, pa čak i studentski film nasilno razvučen do mere dugometražnog, a i to jedva (sasve obe dugačke špice sve to traje samo 76 minuta).

Slatka devojčica-modelsica zaglavi iza ponoći u perionici, uoči važne audicije, ali tu kreće niz dešavanja u kojima se njen život nađe u opasnosti – da li zbog zloslutnog beskućnika, da li zbog zgodnog frajera koji priskoči upomoć, da li zbog ženske koja im se pridruži pred kraj… ne bih da otkrivam, jer ima ovde nekoliko twistova, i zbog njih ni u ludilu ne pomišljajte da gledate trejler, jer on vam otkriva mnogo više nego što je pametno.

Uglavnom, imamo igru mačke i miša (mačaka i miša? mačaka i miševa? mačke i miševa? ali ko je ko ovde?) između svedenog broja likova na jednom ograničenom prostoru – sve se dešava u toj perionici i slepoj uličici oko nje, tokom par sati jedne te iste noći. 

Aristotel bi čestitao na ovakvom jedinstvu mesta, vremena i radnje, a ja čestitam pre svega na izvanredno rekreiranom ugođaju italo-horora iz vremena kada su ovi bili besmisleni, ali su bar bili slikani i režirani fantastično.

Pa zato ovde imamo vrhunsku fotografiju, monohromatske kadrove, mnogo crvene i plave farbe (odnosno filtera), mnogo kadrova virenja kroz prozore, kroz roletne, kroz razna vrata, procepe, ključaonice, pa čak i split-screena, tog (meni odvajkada mrskog) postupka kojeg se danas izgleda još samo living-in-the-past de Palma seća i primenjuje ga.

Takođe, ne zaboravimo, vintage italo horori su imali prepičke u glavnim ulogama, a tu nam je ovaj Španac još verniji tradiciji! Glavna glumica, Ana de Armas, nešto je najseksi što sam u hororu video još od… uh, verovatno još od one plavušice (Sara Paxton) iz INNKEEPERS. S tim što je ova i mlađa i lepša. 

Istina, njeno zanimanje (model), njena predstojeća audicija, pa čak i preteći pozivi bivšeg dečka, kako ispadne na kraju – nemaju ama baš ni najblaže veze sa zapletom, a naklapanja oko toga izgleda da služe samo da popune ionako tanku minutažu. 

Umesto pay-offa tih (lažnih) nagoveštaja, tj. umesto da ispadne da se na nju, preko proxija, okomila konkurentkinja-manekenka, ili taj stalker što je gnjavi telefonom, ispadne da joj noć zagorčava neko ili nešto sasvim drugačije – i tu ima ogroman twist niotkuda koji vam neću spojlovati, ali ću reći samo da a) donosi previše veliki skok u drugi (pod)žanr, i b) da ima još manje smisla od onoga što mu je prethodilo (bez obzira što zahvaljujući njemu dobijamo malo odličnih efekata maske).

Dakle, ako tražite dobru priču, to ovde nećete naći; zaplet, takav kakav je, služi samo za stilske egzibicije (ali kakve!) i za što više kadrova sa lepom Anom, koju bismo mogli posmatrati i kako 76 minuta sedi u čekaonici kod ginekologa, a kamoli u filmu u kome se ponešto, uglavnom zabavno, stalno događa.

Saspens je sasvim solidan, ima tu baš zabavnih momenata u prvoj polovini, kad je još uvek nejasno u kom to sve pravcu ide, i kad svaka replika, svaki pogled ili pokret nose višestruke konotacije i kad se ne zna da li gledamo flert ili omamljivanje pred ždranje, da li će da bude UBI' il' POLJUBI…

U ovu MRAČNU ULIČICU zakoračite oprezno, ne očekujući da će vas odvesti bogzna gde, ali isto tako ne obraćajte pažnju na kojekakva upozorenja na netu iz kojih ovo deluje kao mnogo gori film nego što jeste. Meni je šetnja ovom ulicom bila prijatna, i na osnovu pokazanoga, nadam se da ću nove radove ovog reditelja, ovog direktora fotografije i ove curice i dalje imati prilike da pratim.