Faustovski ekran i U brdima, horori

ako još ne znate šta da sebi ili nekom srodnom poklonite za predstojeći Halloween, evo čak dva predloga!

PUT KA AFIRMACIJI HORORA

BY Dejan DABIĆ

Za vrlo kratko vreme, u izdanju zaječarske biblioteke "Svetozar Marković" i Niškog kulturnog centra, pojavile su se dve zanimljive filmske knjige našeg saradnika Dejana Ognjanovića - Faustovski ekran i U brdima, horori.

Obema je zajedničko to da predstavljaju vanredan dugogodišnji napor autora za koji su u svetu potrebni timovi stručnjaka na prikupljanju gradje za filmove u žanru fantastike sa težištem na hororu kao podžanru, kao i pokušaj da se ovaj (pod)žanr na neki način afirmiše u našoj sredini kroz isticanje njegovih najznačajnijih predstavnika. Faustovski ekran je nastao iz autorovog rukopisa kojim je konkurisao i pobedio na konkursu zaječarske biblioteke za neobjavljeni rukopis u ediciji ISTOK-ZAPAD.

Po rečima samog autora "Namera ove knjige nije da prikaže sve filmove koji su ikada imali đavola za jednog od junaka. Ona je svesno ograničena 'samo' na one filmove kroz istoriju u kojima je Đavo imao svoj najupečatljiviji i najraznovrsniji lik". Sledi zanimljivo kinematografsko putovanje i analiza filmova sa motivom đavola od neme epohe i Melijesovog Đavolovog zamka do prošlogodišnjeg domaćeg Šejtanovog ratnika (u odabranoj filmografiji od 100 naslova ima čak nekoliko filmova koji su snimljeni u godini objavljivanja ove knjige).

Ognjanović je analizirao lik đavola na filmu najpre se osvrćući na njegovu etimologiju, poreklo i istoriju, da bi se onda u posebnim poglavljima bavio ovom temom u pojedinim kinematografijama i epohama, ne praveći distinkciju između "main stream"-a i B-produkcije, vodeći računa samo o posebnosti, relevantnosti i ilustrativnosti pojedinih naslova; tako imamo priču o evropskoj tradiciji neme epohe, pa onda o američkoj, pa Euro-trash orijentaciji, sa posebnim kuriozitetom u odeljku "Đavo u Srba" gde se pozabavio, pored pomenutog Šejtanovog ratnika i Bulajićevim Čovekom koga treba ubiti, Petrovićevim Maestrom i Margaritom i Dragojevićevim Mi nismo anđeli.

Faustovski ekran je dragocena knjiga o filmu koja se bavi temom kojom se do sada nisu na dovoljno ubedljiv način bavili naši istoričari i teoretičari filma, pa iako je obojena malom autorovom subjektivnošću u pogledu vrednovanja kvaliteta pojedinih ostvarenja, nesumnjivo je da je ona već sada nezaobilazna svima koji bi poželeli da se i sami u budućnosti uhvate u koštac sa ovom ili sličnom temom. A to nije mala pohvala, imamo li u vidu da se ovakve knjige na Zapadu objavljuju pri specijalizovanim Institutima i uz učešće brojnih stručnih konsulatanata, dok u našim uslovima sistem, i to ne samo u slučaju filmske publicistike, funkcioniše samo zahvaljujući naporima vrednih i talentovanih pojedinaca.

I u knjizi U brdima, horori sa podnaslovom Srpski film strave, Ognjanović je demonstrirao, kao i u prethodnoj knjizi, odlično poznavanje istorije i estetike žanra, kao i zanimljiv stil izlaganja i polemički ton, daleko od suvoparnog leksičkog nadmudrivanja kojem su skloni neki naši (čak i eminentni) filmski kritičari kada nešto ne žele ili ne umeju da kažu. Ognjanović je u ovoj knjizi obradio dvanaest bioskopskih i televizijskih filmova (dolepotpisani naročito insistira na distinkciji televizijskog i bioskopskog filma, koja nije samo tehnološke, već i estetske prirode), pored ostalih, i Kadijevićevu Leptiricu, Markovićeve Već viđeno i Variolu veru, Šijanovog Davitelja..., mada je i sam svestan da su "potencijali srpske fantastike i horora daleko veći od ostvarenog" (naslov knjige je parafraza naziva čuvene priče Klajva Barkera smeštene u naše južne krajeve...).

Pored analize filmova, knjiga sadrži i vrlo dragocene intervjue sa rediteljima Đorđem Kadijevićem i Dejanom Zečevićem (jedna verzija intervjua sa Zečevićem objavljena je u prvom broju našeg specijalnog izdanja PRESSING MOVIE, 2000. godine), kao i kritičarem i dramaturgom Dimitrijem Vojnovim, koji obogaćuju njen kritički diskurs i na neki način je čine još celovitijom, mada je sam autor svestan i njene dodatne misije "da će možda doprineti da ožive i rasplamsaju varnice ideja i pristupa koji su do sada dali neke zapažene rezultate, i da sa osnaženim podsticajem i ono što počiva u limbu potencijalnog i neostvarenog, oživi u punom sjaju".

Možda ponešto od toga deluje i pretenciozno, ali ipak realno zvuči konstatacija jednog od intervjuisanih da će tek nova generacija biti sposobna da se ozbiljno zauzme za žanrovska pitanja.

Dejan Dabić, "Put ka afirmaciji horora", PRESSING, SIIC Niš, br. 55, jun/jul 2007., str. 20.