недеља, 23. новембар 2014.

Mario Bava u EKRANU

  
            Ovih dana iz štampe je izašao najnoviji dvobroj slovenačkog filmskog časopisa EKRAN (novembar/decembar 2014), najboljeg od svoje sorte na celom ex-Yu prostoru, a što je najtužnije, u najvećoj zemlji u regionu, Srbiji, čak i ne postoji ništa što bi makar zaličilo na konkurenciju. Novi broj donosi tekstove o Jodorovskom (koji krasi i koricu), Finčeru, Gondriju, Novom slovenačkom filmu (odgovor na tzv. "Novi srpski film"?!) – a tu je i moj prilog, esej povodom 100-godišnjice rođenja Marija Bave, u "Maloj rubrici groze", pod naslovom Mario Bava, romantični cinik.
            Na blogu sam već odao počast ovom velikanu – jednom od najuticajnijih reditelja horora svih vremena; taj tekst imate OVDE. Ipak, procenio sam da on zaslužuje i nešto više i ozbiljnije, a na svu sreću urednik se složio sa mnom, pa je tako Bava to ozbiljnije i dobio u ovom tekstu specijalno pisanom za EKRAN. Zato, pohitajte do svog najbližeg prodavca slovenačkih novina i potražite ovaj tekst. A na srpskom? Pa, jednog dana svakako ću objaviti zbirku tekstova koji nikada nisu izašli na srpskom nego direktno na engleskom (RUE MORGUE) i slovenačkom (EKRAN), ali za sada... to vam je to.
            Evo, kao tizer, kako esej počinje, osvrtom na to šta su neki drugi velikani kazivali o Bavi.
 
"To me, shooting a film means tricks, inventions, magic. When I think about Neorealism, I can’t help but laugh: that wasn’t much of an effort, was it? You just have to walk along a street and shoot!"
- Mario Bava –

Ove godine navršen je vek od rođenja Marija Bave (1914-1980), jednog od najznačajnijih reditelja horora svih vremena, čiji se složeni uticaji prostiru na daleko šire filmsko polje: njemu su se divili i inspiraciju od njega crpeli autori u rasponu od Federica Fellinija i Rogera Cormana pa do Quentina Tarantina, Tima Burtona i Martina Scorsesea.
Fellini je njega preporučio za reditelja segmenta u omnibusu prema E. A. Poeu, L'Histories Extraordinaires (1967), a kada je tu epizodu ("Tobby Dammit") ipak sam režirao, ikonografiju demonske inkarnacije (plavokosa devojčica u haljinici, sa loptom u rukama) pozajmio je direktno iz Bavinog filma Operazione paura (1966). Corman je priznavao: "Mario Bava, to me, was one of the greatest practitioners of Gothic horror films… I was particularly impressed, and probably influenced, by his work in chiaroscuro, his use of deep focus, hard light, and hard dark. He also had a unique personal style and I learned a great deal from that." Tarantino je, u znak omaža, jednu vrstu heroina u Pulp Fiction (1995) nazvao "Bava" a Tim Burton je jedno vreme najavljivao remake klasičnog Bavinog masterpiecea, La Maschera del demonio (1960): "The films I like —and Bava is probably Number One this way— tell a story through images and give [the viewer] a feeling. . . a mixture of eroticism, of sex, of horror and starkness of image, which, to me, is more real than what most people would consider 'realistic' films..."
Najprecizniji u lociranju Bavinog značaja ipak je bio Martin Scorcese, koji ga stavlja u središte svoje neoficijelne istorije filma, kao uticajnog autsajdera: "(Bava) demonstrates the liberating side of working without prestige or significance hovering over your head. The more disreputable the genre and the lower the budget, the less there is at stake and the freer you are to experiment and explore new territories. Especially when you're as talented and resourceful as Bava was."
Ovakva priznanja, nažalost, došla su sa ogromnim zakašnjenjem: za života je Bava imao marginalan status (uprkos nadimku "Hitchcock iz Cinecittà" tamo je smatran tek efikasnim zanatlijom), dok su premontirane, skraćene i traljavo dubbovane verzije njegovih filmova u Americi ignorisane ili dočekivane (npr. u Varietyju) s podsmehom. Ovome je donekle kumovala Bavina preterana skromnost i auto-ironija: bio je antipod Fellinijevoj ideji reditelja kao superstara i umišljenog genija. Odbijao je da se bavi samopromocijom, izbegavao intervjue i govorio krajnje sarkastično o svom delu onda kada bi se oglasio. Pa opet, njegov značaj je toliko fundamentalan da se to ne može dovoljno naglasiti.
 ...


Posle ovoga sledi moj lični osvrt na značaj njegovog opusa i na najvrednije stvari u njemu – ali tu opširniju deonicu, na cele četiri strane, naći ćete samo u EKRANU.

6 коментара:

  1. U Istoriji filma Dejvida Perkinsona o Bavi stoji samo jedna rečenica: "Nakon neorealizma italijanski film se vratio eskapizmu, pa su najpopularniji filmovi erotske komedije, kostimirani spektakli, raskošni horori Marija Bave i Rikarda Frede, kao i `špageti vesterni` Serđa Leonea". Dalje ide tekst o Leoneu. U indeksu imena ime Marija Bave stoji u genitivu, pa se stiče utisak da se radi o nekoj Mariji.

    ОдговориИзбриши
  2. to je to prokletstvo oficijelnih 'istorija filma' - u tom gaženju utabanim stazama i dokazanim klasicima zaboravljaju se, previđaju ili potcenjuju giganti ekscentrične vrste (ajde reci mi da li se u toj knjizi uopšte pominje jodorovski, i koliko rečenica mu je pripalo?). i o tome je skorseze govorio u svom pregovoru genijalnoj knjizi o bavi, gde kaže: ""We have to keep resisting the idea of official film history, a stately procession of 'important works' that leaves some of the most exciting films and filmmakers tucked away in the shadows. Bava's career —like Sam Fuller's, Edgar G. Ulmer's, or Raoul Walsh's — demonstrates the liberating side of working without prestige or significance hovering over your head." a što se tiče domaćih filmskih knjiga, ja stalno pominjem taj sramotni ali rečiti podatak: U Enciklopediji filmskih režisera autora Tome Gavrića ovaj autor je pogrešno naveden i razvrstan kao Mario Brava (!)

    ОдговориИзбриши
  3. Ovu knjigu sam tek letimično pogledao i sad vidim da je retko čija biografija ili filmografija razrađena, već su samo nabacana imena i filmovi, pa tako i ime Jodorovskog uz El Topo. Drugačiji pristup valjda i nije bio moguć, s obzirom da je cela svetska istorija filma spakovana na 290 strana manjeg formata. Ali slažem se sa tobom (i Skorsezeom) da su mnoga značajna rediteljska imena u oficijelnoj kritici skrajnuta zbog "utabanih puteva" kojim ide većina kritičara, teoretičara ili istoričara filma. U tom smislu pozdravljam Skorsezeovo pominjanje Edgara G. Ulmera, čije horor i noir filmove jako volim. Inače, njegov prvi film - People on Sunday (1930), koji je režirao sa takođe debitantima (pazi sad!) Robertom Siodmakom, Billy Wilderom i Fredom Zinnemannom, po meni je jedno od skrajnutih remek-dela.

    ОдговориИзбриши
  4. Nakon što sam pročitao Perkinsonovu Istoriju filma mogu reći da je ovo instant istorija svetskog filma, ali ovo „instant” ne mora da ima negativno značenje. U najkraćem su definisani i kontekstualizovani filmski pokreti. Prikazani su hronološki, a u okviru svakog od njih ispraćen je njihov uticaj na regionalne i lokalne kinematografije, na najglobalnijem mogućem planu. U sklopu samih pokreta ili filmskih talasa, odnosno pojedinačnih kinematografija navedena su iole značajnija autorska imena i dela. Najznačajniji autori i dela dobili su čak po dve-tri rečenice u kojima se navodi njihov suštinski značaj u postavljanju osnovnih principa pojedinih pokreta ili žanrova, odnosno doprinos u donošenju nečeg novog, što obogaćuje sam pokret ili žanr. Tu i tamo navedene su i neke od osvojenih značajnih nagrada za taj doprinos (Oskar, Zlatna palma itd). „Istorija filma“ obuhvata i kratak prikaz tehničko-tehnološkog razvoja filmske opreme (oprema za snimanje, montažu, projektovanje filmova, specijalni efekti).
    Ekonomičnost pripovedanja ide dotle, da se u jednoj rečenici prelazi iz jedne kinematografije u drugu ili čak iz jednog filmskog pokreta u drugi. Na primer: „Franži, sledbenik Vigoa i poetskih realista i prethodnik radikalizma nove generacije kritičara, smatra se ključnom vezom između tradicionalne francuske kinematografije i novog talasa, koji je, prema mnogim kritičarima, otpočeo 1954. godine filmom Anjes Varde Selo na obali, 1954.“ Ili: U Tajlandu su stvarali i blizanci Deni i Oksid Pang iz Hong Konga, čiji je hit Oko (2002) nastao pod snažnim uticajem japanskog horora, koji je započeo Hideo Nakata filmom krug (1988). Veoma različit od telesnih horora Tecuo (1989) i Tecuo II (1992) Šinuje Cukamota, ovaj spoj jezivog nasilja i paranormalnog osvežio je dugo neaktivnu industriju i stekao veliku popularnost u Holivudu, gde su snimljeni rimejkovi Nakatinog Kruga i Mračnih voda (2002) i filma Kletva (2002) Takašija Šimizua (po kome je kasnije napravljen rimejk Mržnja (2004)“. I tako dalje...
    Sve u svemu knjiga je dobra kao putokaz za dalja detaljnija istraživanja, kako filmskih pokreta i kinematografija, tako i samih autora i njihovih filmova. Slovne greške kojih ima najčešće u nazivima filmova i autora, u originalu i u prevodu, i u navedenim godinama (nešto od toga možete videti i u ova dva primera gore), ne predstavljaju veći problem tokom čitanja. Umesto toga, hvale vredan je trud prevodioca da sva imena i nazive prikaže i u originalu i u srpskom prevodu.

    ОдговориИзбриши
  5. CLIO notorno kuburi sa osrednjim prevodiocima filmskih knjiga i sa materijalnim greškama pomenute vrste (pogrešne godine i naslovi, loša transkripcija imena itsl).

    ОдговориИзбриши
  6. CLIO uglavnom drzi monopol na knjige o filmu, ali ovu Istoriju filma je objavila Dereta.

    ОдговориИзбриши