недеља, 23. април 2017.

VIŠE OD ISTINE: KADIJEVIĆ O KADIJEVIĆU

  
VIŠE OD ISTINE: KADIJEVIĆ O KADIJEVIĆU
Knjiga razgovora sa Đorđem Kadijevićem

Autor: Dejan Ognjanović
Izdavač: Orfelin, Novi Sad, 2017
Uz pomoć FCS-a,
i fondova za kulturu grada Novog Sada i pokrajine Vojvodine


VIŠE OD ISTINE: KADIJEVIĆ O KADIJEVIĆU je knjiga razgovora sa rediteljem Đorđem Kadijevićem koje je vodio i priredio Dejan Ognjanović.
Razgovori sa ovim velikanom srpskog filma pokrivaju njegov celokupan opus, i to hronološki, od filma Praznik (1967) pa do, za sada, poslednjeg – dokumentarnog TV filma Tito i umetnost (2014) iz serijala „Titova soba tajni“. Knjiga sa podjednakom pažnjom govori i o TV projektima Đorđa Kadijevića: serijalima „Fantastika“ i „Beogradske priče“, kao i o velikoj TV seriji „Vuk Karadžić“.
U otvorenom i iscrpnom razgovoru Kadijević minuciozno izlaže osnove svog svetonazora i svoje filmske poetike: govoreći o sebi i formativnim događajima svoje biografije on govori i o ključnim dešavanjima u Srbiji od II svetskog rata naovamo i pretvara se u pronicljivog svedoka jednog vremena. Kao autor čija su dela često bila posvećena istorijskoj tematici, Kadijević govori o svom odnosu prema vremenu, istoriji, prolaznosti i večnosti – ali i o svom odnosu prema srpskom narodu i njegovom mestu u istorijskim procesima.
Osvrćući se na uslove u kojima su njegovi filmovi nastajali, Kadijević govori i o svojim saradnicima – pre svega o svom stalnom direktoru fotografije, Aleksandru Petkoviću – Petku, ali i o najvećim glumcima srpskog filma s kojima je sarađivao, kao što su: Slobodan Perović, Pavle Vujisić, Aleksandar Berček, Miki Manojlović, i drugi. Kadijević otvoreno govori o brojnim kulturnim poslenicima nekadašnje srpske kinematografije i Televizije Beograd, uključujući i svoje kolege, reditelje, i tako upotpunjuje sliku uslova u kojima su filmovi nastajali u vreme SFRJ, i u vreme posle njega, sve do današnjih dana.
            Lucidni i intelektualno potkovani Kadijevićev um suvereno se kreće kroz kulturu i umetnost svih epoha, a posebno XX veka, povlačeći brojne paralele sa filozofijom, politikom, istorijom i drugim oblastima. Njegov smisao za humor i ironiju daje posebnu draž i bogatstvo ovoj knjizi.

          Razgovori su potkrepljeni uvodom autora, Dejana Ognjanovića; kratkim podacima o zapletu i ekipi svakog pojedinog filma ili serije; nužnim komentarima i objašnjenjima u fusnotama; bogatim i ekskluzivnim fotografskim materijalom iz Kadijevićeve lične fototeke, kao i iz arhive RTS-a.
Rezultat razgovora Dejana Ognjanovića i Đorđa Kadijevića, zabeležen u ovom rukopisu, mnogo je više od puke knjige intervjua: ovo je temeljita autopoetička studija, utemeljena i faktografski i teorijski, i obogaćena obiljem ekskluzivnih fotografija koje dodatno doprinose njenom statusu prvorazrednog dokumenta kakav je nužno potreban našoj kulturi.
Autor ove knjige, Dejan Ognjanović, svojim ranijim knjigama već se bavio skrajnutim vrednostima srpskog filma, npr. u zborniku Novi kadrovi: skrajnute vrednosti srpskog filma, koju je ko-priredio (Clio, Beograd, 2008) i gde je već objavio jedan studiozan esej o Kadijevićevom Prazniku. Takođe, u knjizi U brdima, horori:srpski film strave (NKC, Niš, 2007) temeljito je analizirao Kadijevićeve filmove fantastike i strave, a nizom tribina i autorskih večeri na kojima je učestvovao zajedno sa Kadijevićem dokazao se kao jedan od najboljih poznavalaca njegovog filmskog rada.

*

VIŠE OD ISTINE: KADIJEVIĆ O KADIJEVIĆU, knjiga iscrpnih i nadahnjujućih razgovora sa pionirom srpskog filma fantastike i strave, Đorđem Kadijevićem, bogato je ilustrovana sa oko 225 (da – dve stotine dvadeset i pet!) ekskluzivnih, uglavnom nikad viđenih fotografija iz njegovih filmova i sa njihovih snimanja, i ima 496 strana B5 formata, u tvrdom povezu, sa srebrotiskom...
Evo sadržaja knjige:
Na nju se možete ODMAH pretplatiti. Pretplata traje do 20. maja.
Pretplatna cena je 1.900 din, a u knjižarama će biti oko 2.400.



Ako odlučite da smesta, po najpovoljnijim uslovima, sebi rezervišete ovu knjigu, evo šta treba da uradite. Novac (1.900 dinara) treba uplatiti na račun Orfelina (Kosovska 23, Novi Sad): ProCredit Bank 220-73108-85, a svrha uplate je: Pretplata na Kadijevića. Potom treba poslati mejl na orfelinns@gmail.com sa podacima: ime i prezime, tačna adresa i broj mobilnog. Isporuka knjiga je odmah po izlasku iz štampe, sredinom maja.
Uzgred, podsećam vas da je Orfelin pre pola godine objavio i Kadijevićev mračni roman BOŽIJA VOLJA koji još uvek možete naručiti od ovog izdavača.

Takođe vam skrećem pažnju, odnosno podsećam, da tokom maja izlaze još dve nove knjige Orfelina: VELIKI BOG PAN – Artura Makena (klikni za detalje!) i Priče o čudnovatom – Ransoma Rigsa.
Za one koji odluče da kupe sve tri knjige – poseban popust. Umesto 3.700, sve tri knjige možete dobiti za 3.500 (poštarina je uračunata u cenu). Ako se odlučite za ovu opciju, sve je isto kao gore u uputstvima, samo što uplaćujete 3.500 i naznačite Za majske knjige.
            Koricu i unutrašnjost knjige grafički je dizajnirao David Tankosić a fotografije u Kadijevićevom stanu koje vidite u ovom postu (a neke su i u knjizi) načinio je Dušan Mladenović. Obojici zahvaljujem na odlično obavljenom poslu.

Evo više detalja o ovoj po svemu spektakularnoj knjizi.

Kratak opis:
Jedan od najznačajnijih srpskih filmskih i TV reditelja, Đorđe Kadijević, govori iscrpno, otvoreno i stručno o svom filmskom opusu, svojoj estetici i poetici, o svom vremenu.  Razgovori u ovoj knjizi hronološki su organizovani tako da prikazuju rađanje i razvoj Kadijevićevih poetskih principa od Praznika (1967) do Titove sobe tajni (2014).

Cilj projekta:
Predstaviti ličnost, misao i delo jednog od najznačajnijih aktera jugoslovenske i srpske kulturne scene, istaknutog reditelja i istoričara umetnosti, Đorđa Kadijevića i omogućiti re-evaluaciju njegovog opusa.


Ciljna grupa:
Stručna, ali i najšira javnost: istoričari umetnosti, filmski radnici, studenti filma i umetnosti, filmofili, svi koji se profesionalno ili amaterski bave filmom i zanimaju za ovaj umetnički medij.
Forma knjige (intervju) čini tekst dinamičnim, jasnim i razumljivim široj čitalačkoj publici, bez obzira što se teme razgovora dotiču najdubljih pitanja umetničkog stvaranja i života uopšte.


Očekivani rezultati:
A) Otkriti najširim krugovima domaće javnosti prvorazredno značajan a malo poznat i slabo istražen opus velikog umetnika i mislioca.
B) Re-evaluacija opusa velikog reditelja, ali i kinematografije koje je bio deo, kao i vrednosti televizijskog autorskog stvaralaštva, i uopšte jednog blisko prošlog vremena čije su teme i dileme i danas aktuelni.
C) Čitav niz podataka i uvida ove knjige doprineće boljem razumevanju nekih od najplodnijih faza u domaćoj istoriji kulture i umetnosti („Crni talas“, autorski TV filmovi, rađanje žanra fantastike i horora kod nas...).

Evo kako počinju moje
Uvodne napomene

            1. Van šablona

Đorđe Kadijević u našoj kulturi ima neobičan status, definisan dihotomijama koje su i odredile njegovu specifičnost: istovremeno intelektualac i „filmadžija“; istoričar umetnosti i reditelj; režiser za bioskop ali i za televiziju; autor žanrovskih ali i nežanrovskih filmova... Kolumnista vodećeg nedeljnika NIN (na likovne teme) i filmološka nepoznanica sa skrajnutim statusom u domaćim filmskim leksikonima i enciklopedijama... Slavan, i u senci; svima znan i – nepoznat... 
Ovime se ne iscrpljuju dihotomije vezane za njegov opus (tačnije, za dve njegove „paralelne profesije“, kako ih sam naziva), ali već i navedeni parovi suprotnosti dovoljni su da nagoveste jednu nesvakidašnju i potencijalno kontroverznu pojavu.


*

            Kadijević se odupire definisanju i uklapanju u ma koju kategoriju: on je, kao stvaralac, etabliran, a opet – uvek i svuda stranac, gotovo autsajder. Među rediteljima bio je posmatran sa zazorom, kao došljak iz drugog sveta – kao intelektualac, odnosno „likovni kritičar koji pokušava da režira“. Među likovnim umetnicima i kritičarima posmatran je, sa čuđenjem, kao reditelj koji, umesto da tematizuje njih i njima slične, snima filmove o običnim ljudima u ruralnoj sredini. Među bioskopskim rediteljima retko se pominje jer ga smatraju prevashodno televizijskim autorom. Na televiziji, stalno zaposlene „kolege iz radnog odnosa“ gledale su ga kao uljeza iz sveta bioskopa koji remeti njihova ustaljena pravila snimanja. Iako inicijalno stigmatizovan kao „crnotalasovac“ zbog svoja prva dva igrana filma, slabo se uklapa u šablon te grupacije reditelja i retko se, a i tada sasvim uzgred i ovlaš, nalazi u napisima o „Crnom talasu“. Kao pionir horora u našoj kinematografiji stekao je određeno priznanje, sa zakašnjenjem od više decenija, ali i ono je uglavnom ostalo u sferi „kulta“ – marginalnih publikacija i minornih festivala... Povremeno se poneko u štampi ili na internetu doseti Leptirice pa sroči prigodan tekst, uglavnom zasnovan na prepričavanju, nostalgiji i opštim mestima, računajući na prepoznatljivost i popularnost ovog naslova, ali ozbiljnih kritičkih napisa o tom i drugim Kadijevićevim filmovima ima vrlo malo...
            A kad se ispod svega podvuče crta, glavni (mada ne jedini) krivac za ovakvu situaciju upravo je sâm Kadijević. Njegova nezainteresovanost za samoreklamiranje, za klike i tabore, za centre moći, kao i njegova umetnička, poetička neuklopivost u vladajuće paradigme domaćeg filma i svesni, snažni zazor od bilo kakve etikete, bilo kakvog pripadanja i svojatanja, u korenu su jednog skoro unikatnog statusa: da bude istovremeno svima znan, a opet, suštinski nepoznat i neprepoznat. I tako, već decenijama...

* * *

            A evo šta su u svojim recenzijama o ovoj knjizi kazala dva istaknuta domaća poznavaoca i stvaraoca.

Aleksandar Erdeljanović
Upravnik Arhiva Jugoslovenske Kinoteke

Đorđe Kadijević je režiser čiji je rad višestruko obeležio našu kinematografiju, pre svega filmovima Praznik (1967) i Pohod (1968), ali je podjednak doprinos dao i njegov snažan autorski rad na televiziji, gde je proizveo neke od najzapaženijih TV filmova, kao što su Leptirica i Karađorđeva smrt, i neprevaziđenu TV seriju Vuk Karadžić.
            Ovaj autor se sa velikim uspehom oprobao u različitim žanrovima (ratni film, istorijski, horor...), često na pionirski način smelo tretirajući tematiku koju je malo ko smeo da takne (npr. fenomen kontrarevolucije, ili I svetski rat) ili žanrove kojima se niko do tada kod nas nije bavio (fantastika i horor).
            U knjizi Više od istine: Kadijević o Kadijeviću ovaj umetnik govori otvoreno, iscrpno i lucidno o svojim filmovima sa dubinom i prodornošću kakvi do sada nisu bili viđeni i koji bacaju novo svetlo na njegov opus – ali i na vreme u kojem je stvarao, tako da ovo nije samo knjiga o jednom umetniku, već i o jednom vremenu i jednom narodu. Njegove meditacije o užasima II svetskog rata, o filozofiji egzistencijalizma, o istočnom i zapadnom poimanju horora, o katoličkom i pravoslavnom shvatanju Đavola, o turbulentnoj istoriji Srbije i Jugoslavije – zapravo služe istoj svrsi: da upotpune i novim slojevima obogate sliku o iskustvu, misli i viziji koji stoje iza njegovog dela.
           

*

Miloš Radivojević
filmski reditelj

Rukopis knjige „Više od istine: Kadijević o Kadijeviću“ predstavlja dragocen, a slobodno bi se moglo reći fundamentalan doprinos boljem razumevanju i re-evaluaciji opusa jednog od naših najznačajnijih reditelja, Đorđa Kadijevića.
            Ovaj autor, kako to Dejan Ognjanović u uvodu ističe, u našoj kulturi ima neobičan status, definisan dihotomijama: istovremeno intelektualac i filmadžija; istoričar umetnosti i reditelj; režiser i za bioskop i za televiziju, i žanrovski i nežanrovski... Kolumnista vodećeg nedeljnika NIN i filmološka nepoznanica sa skrajnutim statusom u domaćim filmskim leksikonima i enciklopedijama...
Stručno vođeni razgovori u ovoj knjizi umešno su, hronološki organizovani tako da prikazuju rađanje i razvoj Kadijevićevih poetskih principa. Bogatstvo uvida koje ova knjiga nudi relevantno je ne samo za bolje razumevanje ovog značajnog stvaraoca, nego i za vreme koje je svojim dugim životom obeležio, od svedočanstava koja počinju II svetskim ratom, pa preko doba Titove Jugoslavije kada je stvorio svoja najznačajnija dela, pa sve do našeg „tranzicionog“ doba.
Tekst ove knjige otkriva Kadijevića kao usamljenog, gordog pojedinca koji ne pripada konstituisanom načinu mišljenja, već je autentična pojava koja uistinu jeste delovala razorno ali nadgrađujuće na kulturu, remeteći kolotečinu i donoseći nešto smelo, svoje, originalno, dotad neviđeno a suštinski značajno za istu tu kulturu, bez obzira na to koliko je ova bila (ne)sposobna da to prepozna i valorizuje.
Kao takva, ova knjiga je od prvorazrednog značaja za ovu kulturu i zaslužuje najtopliju preporuku za objavljivanje.

*

Ova knjiga objavljena je bez ikakve pomoći Ministarstva kulture Republike Srbije. Na konkursu za izdavačke projekte od nacionalnog značaja za 2016. godinu ona NIJE dobila nikakva sredstva; vajna komisija je procenila da je četrdesetak drugih knjiga te godine bilo značajnije za nacionalnu kulturu od ove knjige razgovora s jednim od najznačajnijih filmskih stvaralaca i uopšte intelektualaca koje su ova i njoj prethodeće zemlje imale. Na svu sreću, malo i uz pomoć gorepomenutih, ali pre svega zahvaljujući Orfelinu koji je prepoznao vrednost ovog rukopisa, knjiga će se uskoro najzad naći pred čitaocima!

Kao što ja to uvek ponekad kažem: kad Kadijević govori, pametni vade beležnicu i zapisuju!